به گزارش خانه خشتی ، عوامل خطری همچون تغذیه نادرست، کم تحرکی، دخانیات، مصرف الکل و اضطراب سلامت مردم را تهدید می‌کند و بیشترین علت مرگ در کشور نیز ناشی از آنهاست. سکته‌های قلبی و مغزی، دیابت، آسم، بیماریهای تنفسی و سرطان‌ها از جمله مواردی است که این عوامل خطر باعث بروز آنها می‌شود. ریشه تغذیه ناسالم در استفاده بیش از حد از قند و نمک، روغن ناسالم و همچنین مصرف کم میوه و سبزیجات است. در عین حال سموم و مواد شیمیایی، فلزات سنگین و … نیز باید در این زمینه کنترل شود.
یکی از اصلی‌ترین عوامل شیوع بیماری‌ها، تغذیه ناسالم و رفتار تغذیه ای نامناسب است. مردم ایران روزانه ۱۰ تا ۱۲ گرم نمک مصرف می‌کنند که این رقم باید ۵ گرم برای افراد زیر ۵۰ سال و ۳ گرم برای افراد بالای ۵۰ سال در روز باشد. مردم ایران ۳۱۰ گرم مصرف سرانه نان دارند که فقط از همین طریق روزانه ۵-۶ گرم نمک می‌خورند. نمک زیاد موجب افزایش فشارخون می‌شود که این بیماری سالانه ۲۵ میلیون نفر در جهان را می‌کشد. ۸۳ هزار مرگ سالانه در ایران مرتبط با فشار خون است و ۱۰ میلیون ایرانی فشارخون دارند. مصرف بیش از حد نمک همچنین موجب بیماری‌هایی همچون پوکی استخوان و سرطان‌ها می‌شود. نمک در پنیر، فست‌فودها، تنقلات و آجیل‌های شور بیشتر وجود دارد.
سرانه مصرف روغن در کشور ۴۶ گرم است که باید ۳۵ گرم باشد. ترکیب روغنها مهم است.برخی روغنها مثل روغن جامد اسید چرب ترانس زیادی دارند که ضرر دارد. همچنین برخی روغنها اسیدچرب اشباع دارند که در عروق رسوب کرده و موجب بیماریهای قلبی می‌شود. باید اسید چرب ترانس را صفر کنیم و اسید چرب اشباع را تا می‌توانیم کم کنیم. این اسیدهای چرب موجب چاقی، سرطان‌ها و سکته‌ها می‌شوند.
مصرف سرانه قند ۶۶ گرم است و در ایران ثابت شده که بیشترین میزان قند از مصرف نوشابه‌های گازدار است. اگر کسی روزانه ۳۰۰ میلی گرم نوشابه بنوشد، در عرض یکسال ۷ کیلو اضافه وزن پیدامی‌کند. در عرض ۱۰ سال اضافه وزن کودکان ایرانی، ۲ برابر شده است. ۵۰ درصد افراد ۱۵ تا ۶۴ سال دچار اضافه وزن هستند و علت آن تغذیه ناسالم، کم‌تحرکی و عوامل ژنتیکی است. افراد باید روزانه حداکثر ۲۵ گرم شکر مصرف کنند. تنها یک آبمیوه صنعتی ۲۵ گرم شکر دارد.
با توجه به هشدار دهنده بودن روند شیوع بیماریهای غیر واگیر در ایران ،بیماری های قلبی عروقی علت اصلی مرگ افراد باالی۹۰ سال می باشد و شیوع دیابت درحدود ۱۰ درصد جمعیت کشور گزارش شده است. همچنین حدود ۳۰درصد از زنان و ۹۲درصد از مردان ۱۳تا ۴۶ ساله در کشور دچار اضافه وزن و چاقی هستند؛ بنابراین برنامه ریزی در راستای فرهنگ سازی و آموزش همگانی تغذیه صحیح به منظور پیشگیری از بیماریهای غیر واگیر حائز اهمیت است در این راستا سازمان بهداشت جهانی جهت داشتن برنامه غذایی سالم سه توصیه را مطرح کرده است که برنامه های ما نیز در راستای این توصیه ها ست:
۱ -رعایت تعادل و تنوع در برنامه غذایی
که این موضوع به معنای پیروی از هرم غذایی و استفاده از پنج گروه اصلی مواد غذایی است که در این راستا رهنمودهای غذایی ایرانی و و هرم غذایی ایران در دفتر بهبود تغذیه تدوین گردیده است که پنج گروه اصلی شامل گروه نان و غالت ،شیر و لبنیات ،سبزی ها،میوه ها و گوشت و جایگزین های آنها ست در این رهنمودها پیامهای کلیدی کاهش مصرف قند، نمک و چربی برای داشتن رژیم غذایی سالم توصیه شده، و مصرف این مواد در رژیم غذایی جامعه ما بیش از مقدار توصیه شده است در حالیکه مصرف شیر و لبنیات کمتر از میزان توصیه شده، است و به همین علت بیماریهای غیرواگیر مرتبط با تغذیه که یکی از فاکتورهای خطر آن سبک و الگوی غذاییست در کشور شیوع دارد
۲-اصلاح الگوی مصرف مواد غذایی
با توجه به شیوع اضافه وزن و چاقی در کشور دلیل آن را مصرف زیاد مواد قندی، نمک و روغنها و الگوی مصرف مواد غذایی دانست و تبع این موضوع بیماریهای قلبی و عروقی، دیابت، فشار خون و چربی خون افزایش مییابد. به همین جهت یکی از اولویتهای ما فرهنگسازی برای اصالح الگوی مصرف مواد غذاییست. بر اساس رهنمودهای غذایی ایران این فرهنگسازی در قالب بسیجهای ملی آموزش همگانی تغذیه برای کاهش مصرف قند ،نمک و چربی اجرا میگردد .
۳-فرهنگسازی جهت افزایش مصرف میوه و سبزی
افزایش مصرف سبزی و میوه را یکی دیگر از برنامه های وزارت بهداشت جهت داشتن رژیم غذایی سالم و مورد تاکید سازمان جهانی بهداشت است در سبد غذایی فعلی ایرانی در مقایسه با سبد غذایی استاندارد، مصرف میوه و سبزی کم است در حالیکه بر اساس توصیه های گفته شده افراد باید حداقل حدود ۶۰۰ گرم یا پنج واحد در روز سبزی و میوه مصرف کنند زیرا این مواد تامین کننده ریزمغذیها بوده و و حاوی ترکیبات آنتی اکسیدانی و فیبر هستند.
یکی از رفتارهای مهم برای پیشگیری از بیماریهای غیرواگیر نظیر اضافه وزن، چاقی، چربی خون و بیماریهای قلبی و عروقی افزایش مصرف سبزی و میوه هاست که این موضوع هم در کشور نیاز به فرهنگسازی و کارهای آموزشی دارد.
معاونت بهداشتی دانشگاه علوم پزشکی رفسنجان