واژه کندوان گویای فرم منازل اهالی این روستاست که هزاران سال زندگی مردم این دیار با سختی صخره های آن عجین گشته و مصداق دوستی و همدلی گوشت و پوست با سنگ است که با دستانی تهی از ابزار امروزی همچون زنبور عسل آشیانه خود را در دل سنگ چون کندو حفره نموده و بدین سان نام آن را کندوان نهاده‌اند. کندوان روستایی است بنا شده در صخره که با خانه‌های کله قندی، تنها سازه این دهکده را سنگ‌ها تشکیل می دهند. چشمه های زیبا معدنی کندوان نیز از جاذبه‌های این روستای ۶۰۰۰ ساله محسوب می‌شود.

به یادماندنی‌ترین ویژگی کندوان سیمای کالبدی آن است، طبیعت در این بخش از کوهستان سهند، هنرنمایی خود را به شکل صخره ای سنگی دوک مانند در برابر چشم آدمیان نهاده است و آدمی از زمانی که به روزگار ساسانیان می رسد با کندن و حفاری کردن این دوک های سنگی، یکی از دیدنی‌ترین و کم مانندترین نمونه‌های معماری را باز آفریده است.

نخستین کسانی که کندوان را شکل داده اند با کندن مکان‌‌های بایسته زندگی خود در دل سنگ‌ها بی آن که سیمای طبیعت را برای رسیدن به خواسته خود دگرگون یا ویران کنند، دست به آفرینشی زده اند که نشان از فرهنگ بسیار والای زیست گروهی دارد. در تاریخ این منطقه، این گونه نقل شده است که نخستین کسانی که به کندوان پا گذاشته‌اند، ساکنان روستایی به نام حیله‌ور – که در دو کیلومتری غرب کندوان واقع بوده است – بوده‌اند که در قرن هفتم هجری برای در امان ماندن از حمله مغول ها به دشتی در مقابل کندوان فعلی مهاجرت کرده اند و در طول مدت زمانی به تدریج درون کران‌ها را حفاری کرده و پناهگاهی امن برای خود ساخته اند. از شگفتی های دیگر روستای کندوان، آب چشمه های آن است. گفته می شود آب کندوان برای درمان سنگ کلیه موثر است.

آب این چشمه‌ها با کمترین درصد سنگینی برای بیماری‌های کلیوی بسیار مفید است. این دهکده همچنین دارای بازارچه و نمایشگاه های متعدد گیاهان دارویی، صنایع دستی و آثار تاریخی است. پروفسور دیوید رول باستان شناس مشهور انگلیسی در سفر به ایران و کشف نخستین مسیر پستی دنیا قدمت کندوان در این مسیر را یکی از استنادات خود برای نظریه یکجانشینی بشر غارنشین و زندگی اجتماعی انسان‌ها، قرار داده است.

بافت قدیمی‌ترین روستای کندوان که یکی از زیباترین و منحصر به فردترین روستاهای تاریخی کشور و تنها روستای زنده صخره ای محسوب می‌شود

هوای این روستا کوهستانی و ییلاقی بوده و طبق بررسی های انجام گرفته، قدمت آن به قرن ۷ هجری و برخی نظرات آن را به دوره های قبل از اسلام مربوط می داند و وجود آب معدنی گوارا که از دل کوه سرچشمه می گیرد برای رفع امراض کلیوی بسیار موثر می باشد. شرایط ویژه این روستا، گردشگران داخلی و خارجی را از دور و نزدیک با توجه به آب و هوای مطبوع و طبیعت سرسبز به سوی خود جلب می‌کند.

هتل بین المللی صخره‌ای لاله کندوان

در کنار این روستا ساخت هتل بین المللی صخره ای لاله کندوان که سومین هتل صخره ای در دنیا و نخستین هتل صخره‌ای زنده در دنیا فاز نخستش در سال ۸۵ افتتاح شد شرایط حضور گردشگران خارجی و داخلی را در بهترین شکل فراهم کرده است. این هتل دارای ۴۰ کرانه (اتاق سنگی طبیعی) به همراه جکوزی و روم سرویس سمعی بصری پیش بینی شده است که در فاز اول جمعا ۱۰ کران همراه با رستوران با تمام امکانات آماده بهره برداری شده است.

کرانه‌ها شامل ۳ سوئیت بزرگ و ۳ سوئیت کوچک همراه با جکوزی و ۴ کرانه دیگر با دوش است.

کرانه‌ها در زمستان دارای سیستم گرمایشی از کف و در تابستان به دلیل مطبوع بودن هوا نیاز به سیستم سرمایشی ندارد.

مینی‌بار و رستوران مجلل به همراه غذاهای محلی ایرانی و فرنگی با ظرفیت ۱۲۰ نفر مهمان از دیگر امکانات ویژه این هتل رویایی می باشد.

مسئولان سازمان میراث فرهنگی، صنایع دستی و گردشگری استان آذربایجان شرقی می گویند: عقیده داریم که زندگی باید در خانه های صخره ای این روستا وجود داشته باشد ولی بافت جدید آن در نقطه دیگری ساخته شود تا به هویت و نمای ظاهری آن لطمه وارد نکند. به گفته وی در ترکیه و آمریکا با انتقال ساکنان خانه های صخره ای به نقطه ای دیگر، آن مناطق به روستاهایی مرده تبدیل شدند و در حال حاضر کندوان تنها روستای زنده صخره ای جهان است که زندگی طبیعی مردم در آن جریان دارد.

نخستین روستایی صخره‌ای زنده جهان

روستای تاریخی کندوان در ۵۰ کیلومتری جنوب غربی تبریز؛ یکی از روستاهای دهستان سهند است که در ۱۸ کیلومتری جنوب اسکو، در دامنه سرسبز سلطان‌داغی واقع شده است.

این روستا طبق سرشماری عمومی نفوس و مسکن سال ۱۳۷۵، ۱۳۷ خانوار و ۷۵۰ نفر جمعیت دارد که به کار کشاورزی و دامداری و صنایع دستی اشتغال دارند. آنچه به کندوان هویت باستانی داده وجود ۱۱۷ خانوار و منزل مسکونی در درون توده‌های مخروطی و هرمی شکل صخره‌ای است. روستاییان کندوان داخل این توده‌ها برای خود خانه مسکونی، آغل، انبار و کارگاه ایجاد کردند.

این روستا در شمال‌غرب ایران واقع در ارتفاعات کوه سهند با قدمتی ۷۰۰ ساله یکی از جذاب‌ترین مکان‌های دیدنی و شگفتی‌های ایران به شمار می‌رود که به دلیل شکل خانه‌های آن که به مانند کندوی عسل در دل کوه کنده شده‌اند به آن روستای کندوان می‌گویند، در حال حاضر کندوان تنها روستای زنده صخره‌ای جهان است که زندگی طبیعی مردم در آن جریان دارد.

کتاب «کندوان» سومین روستای صخره‌ای جهان منتشر شده که به چگونگی تشکیل منازل صخره‌ای و کران‌های کله‌قندی این روستای شگفت‌انگیز اشاره شد و بیان گردید که در دنیا روستای صخره‌ای وجود دارد که اولین آن روستای «گورمه» ترکیه دومی داکوتای آمریکا و سومی نیز «کندوان» ایران است با این تفاوت که دو روستای صخره‌ای در ترکیه و آمریکا خالی از سکنه هستند ولی در «کندوان» زندگی جریان دارد و از این بابت کندوان اولین روستای صخره‌ای زنده جهان محسوب می‌شود.

بافت قدیمی‌ترین روستای کندوان که یکی از زیباترین و منحصر به‌فردترین روستاهای تاریخی کشور و تنها روستای زنده صخره‌ای محسوب می‌شود، هم‌اکنون با ساخت و سازهای جدید در این روستا که متفاوت با بافت گذشته است با تهدیدی جدی روبه‌رو شده است.

وجود آب معدنی، خانه‌های منحصربه ‌فرد، دره‌های سرسبز و خرم، آب و هوای مطبوع و لبنیات و عسل مرغوب کوهستان، سبب جذب تعداد کثیری مسافر از نقاط دور و نزدیک به این روستا به خصوص در فصول مساعد سال می‌شود.

این روستا به سبب ویژگی معماری صخره‌ای و بافت مخصوص آن در فهرست آثار ملی کشور به ثبت رسیده است. توده‌ها و گدازه‌های مذاب آتشفشانی، به وسیله باد، برف و باران در طی هزاران سال متمادی شکل گرفته و به این فرم درآمده است، کران‌ها در تابستان‌ها خنک و در زمستان‌ها گرم است.

در کندوان؛ شکل خارق‌العاده و چشمگیر و خاص طبیعت است که انسان را به سوی خود کشید، به خصوص انسانی را که سرگردان گشته و برای دفاع از زندگی خود در جستجوی پناهگاه امنی است، در این مورد احتمالا حمله مغولان سبب شد که مردم روستاهای اطراف و بخصوص «حیله ور» از موقعیت طبیعی کران‌ها استفاده نموده به تدریج درون کران‌ها را خالی کرده و در آن‌ها مستقر شوند.

بدین ترتیب هم خود را از نظر مقابله با بیگانگان در امان دیدند هم سکونت در کران‌ها را در تابستان و زمستان برای مقابله با سرما و گرما کاملاً مطبوع یافتند.