به گزارش “خانه خشتی”،فضای انتخابات ۹۲ از دوقطب با گویه ها و گفتمان های متضاد و آتشین تشکیل شده است که فهم درست از کاردکردها و بعضا کژکارکردها می تواند راه درستی را در انتخاب اصلح به نمایش گذارد. فضای امروز یک فضای روبه جلو در گفتمان انقلاب اسلامی است و به فرموده رهبر معظم انقلاب ابن حرکت باید روبه جلو بماند . از طرفی پیشرفت در گفتمان انقلاب و رهبری باید یک هدف اصلی انتخاابات ۹۲ باشد. فهم درست از این گفتمان ، انتخاب برترین بعد دوگانه را مشخص‌تر می کند:
دوگانه « مقاومت و پیشرفت» و « سازش و تنش»
خط اول یعنی مقاومت و پیشرفت، الگوی ۸ ساله ایست که بعد از جریان دوم خرداد آغاز نمودیم و در پی طی نمودن مراحل پایانی آن می باشیم به طوریکه امروز موضع انفعال و پاسخگویی غرب را در برابر خود احساس می کنیم. این موضع طلبکارانه ایران سابق بر این با خط« سازش و تنش» که تا سال ۸۴ ادامه داشت برآیندی جزء بدهکاری ایران به غرب و انعقاد قطعنامه های فضاحت بار و گرفتن حق مسلم ما توسط غرب نداشت. امروز تحریم ها و فشارهای اقتصادی نیز به گمان بسیاری -که عمدتا تحلیل گران غرب میباشند- ، تاثیر نداشته و ایران همچون روزهای آغازین این گفتمان، قرص و محکم به مسیر خود ادامه می دهد. خط سازش و تنش اما امروز قبل از روی کار آمدن، ندای دوستی و سرجنگ نداشتن حتی با مردم اسرائیل را سر می دهد و از سویی امریکا را کدخدای جهان می داند و رابطه با او را راحت تر و کارا تر از رابطه با اروپا تلقی می کند. اعتقاد نداشتن به حمایت از سوریه و وادادگی در دیپلماسی های بین المللی جزء راهبردهای اساسی این گفتمان محسوب می شود.
دوگانه «کارآمدی» و «ناکارآمدی»
این دوگانه نیز در بسیاری از موارد مشهود است و قطعا طرفی که کارآمد می باشد صلاحیت حضور در انتخابات را از آن خود می کند. در لابه لای بیانات ارزشمند رهبر معظم انقلاب به خصوص بیانات اخیر ایشان، واژه کارآمدی به عنوان یک ویژگی مهم برای نامزد ریاست جمهوری، بسیار مورد تاکید قرار گرفته است. کما اینکه به تأکید ایشان «کسانی وارد انتخابات شوند که نه تنها از توانایی بالایی در زمینه کشیدن بار مسئولیت کشور برخوردار باشند، بلکه صلاحیت هایی را هم که در قانون اساسى است و شوراى محترم نگهبان بر روى آنها تکیه خواهد کرد، در خودشان ملاحظه کنند و واقعاً وابسته و دلبسته به نظام و قانون اساسى باشند». از نظر ایشان، « اداره مملکت، کار اجرایی کوچکی نیست، بلکه کار سنگینی است که بر دوش مجریان سطح بالا قرار می گیرد. بنابراین، کسانی به میدان نامزدی بیایند که این توانایی را در خود احساس می کنند و کار اجرایی را بلدند». معظم له در همین زمینه معتقدند « ممکن است کسانی که در سطوح دیگری کار می کنند، بعضاً تشخیص ندهند که اداره کشور چقدر بار سنگینی است، بنابراین اشخاصی نامزد شوند که توان انجام دادن این وظیفه را در خود می بینند».۱
در اندیشه سیاسی امام خمینی، اصول و شاخصه های کارآمدی دولت را می توان در چند بخش تقسیم بندی کرد که کارآمدی اخلاقی، حقوقی، اقتصادی، مدیریتی و سیاسی از جمله موارد مهم آن به شمار می روند.
شاید به اقتضای امروز، کارآمدی اقتصادی و مدیریتی در بین سایر کارآمدی ها از پررنگی خاصی برخوردار باشد. حضرت امام(ره) می فرماید: اجرای درست برنامه اقتصادی اسلام، ملت را در رفاه و آسایش قرار می دهد. اگر ملت ایران تسلیم احکام اسلام شوند و از دولت ها بخواهند برنامه مالی اسلام را با نظر علمای اسلام اجرا کنند. تمام ملت در رفاه و آسایش زندگی خواهند کرد».۲
متاسفانه گفتمان مقابل کارآمدی اقتصادی، یک گفتمان لیبرالی نشات گرفته از تئوری های غرب که اعتقاد شدید به اندیشه های اقتصادی غرب این گفتمان را از کارآمدی ساقط نموده است. ولی در مقابل، اعتقاد و التزام عملی به خط اقتصاد مقاومتی به عنوان چاره ساز امروز، تبلوری در اندیشه های گفتمان کارآمدی دارد.
از دیگر ابعاد کارآمدی، مبحث مدیریتی است. قبیله گرایی و فضای بسته مدیریتی و حابه جایی مدیران به جای چرخش نخبگان، مولفه گفتمان ناکارآمدی است. انحصار مسئولیت های مدیریتی تنها بین دایره ۵۰۰ نفری از مدیران و افراد که بعضا یا شایستگی این مناصب را ندارند و یا جزء آشنایان و نزدیکان می باشند از خصیصه های این گفتمان ناکارآمدی است.
در حالی که گفتمان کارآمدی اعتقاد زیاد به خرد جمعی دارد و چرخش نخبگانی که یک نظریه مهم در امر مدیریت است را در خطوط اداره ای خود ترسیم نموده است.
از سویی جوانی و سرزندگی در فرد رئیس جمهور مهمترین رکن در اداره امور می باشد حال اگر هم بازوان رئیس جمهور را جوانان احاطه کنند بازهم نمیس تواند این خصیصه را جبران کند چرا که رئیس جمهور همچون یک کاپیتان در میدان فوتبال تا دقیقه نود خود جزء دوندگان بازی می باشد.
دوگانه « عدالت محوری» و « سرمایه داری و اشرافیت»
این دوگانه هم در مصدایق فراوان می تواند وجود داشته باشد. امروز شاید این دوگانه بیش از سایر دوگانه ها نمود عینی دارد. دولت سازندگی مصداق اساسی یک دولت اشرافیت گر و سرمایداری بود که هنوز پس از ۱۶ سال رگ و ریشه های آن در افکار برخی وجود دارد.
حضرت امام خمینی (ره) می فرمایند: آن روزی که دولت ما توجه به کاخ پیدا کرد، آن روز است که باید فاتحه دولت و ملت را بخوانیم. آن روزی که رئیس جمهور از آن خوی کوخ نشینی بیرون برود و به کاخ نشینی توجه بکند، آن روز است که انحطاط برای خود و برای کسانی که با او تماس دارند پیدا می شود. آن روزی که مجلسیان خوی کاخ نشینی پیدا کنند و از این خوی ارزنده کوخ نشینی بیرون بروند، آن روز است که ما برای این کشور باید فاتحه بخوانیم.۳
و از سویی ایشان در این زمینه می فرمایند: تمرکز دولت در برنامه ریزی اقتصادی باید در طبقه ضعیف و کم درآمد و اقشار پایین جامعه باشد. «ما باید برای این طبقه کارگر و کارمند، که ضعیف هستند، طبقه ای که شما اینها را پایین می دانید در حالی که اینها از همه شما بالاتر و بلند مقام تر هستند، باید دولت ها برای اینها کار بکنند».۴
متاسفانه گفتمان سرمایداری که مصداق آن دولت سازندگی به محوریت شخص آقای هاشمی بوده ،یک انحراف اصلی از خطوط ترسیم شده امام (ره) و انقلاب داشته است و به طوریکه تنها متمولین و ثرتمندان کشور جزء نافع ترین اقشار جامعه محسوب می گشتند و دهک های پایین جمعیت که همانا اقشار متوسط و ضعیف جامعه را شامل می گشت در تورمی ۵۰ درصد در لای چرخ های اقتصادی دولت سازندگی خرد شده اند، هرچند صدای آنها از گوشه و کنار به گوش می رسید ولی تاثیری در روند سیاستگذاری این گفتمان نداشت. فاصله طبقاتی مهمترین برآیند گفتمان سرمایه داری در کشور است.
ولی در آن سوی دوگانه، گفتمان عدالت محوری را می بینیم که دولت نهم تبلوری از آن را نشان داد. جایی که سهم ثروتمندان و اغنیای جامعه برای تعدیل این فاصله به اقشار پایین دست تعلق گرفت و عدالت در گوش ملت طنین انداز شد.
بنیان گذار انقلاب اسلامی در این زمینه می فرمایند: اگر حکومت ها عادل باشند، کم کم مردم را به صورت خودشان در می آورند.۵
آن کسی که به یک ملتی حکومت دارد، چنانچه عدالت پرور باشد، دستگاه او عدالت پرور خواهد شد، قشرهایی که به او مرتبط هستند به عدالت گرایش پیدا می کنند، تمام اداراتی که تابع آن حکومت است، خواه نا خواه به عدالت گرایش پیدا می کنند و عدالت گسترده می شود.۶
باید دولتی به وجود بیاید که با همه قشرها به عدالت رفتار کند، و امتیاز بین قشرها ندهد، مگر به امتیازات انسانی که خود آنها دارند.۷
حکومت عادل می تواند تمام مصالح کشور را تأمین کند، در حالی که حکومت ظالم عامل تمام بدبختی های کشور است. «مفاسد از حکومت ها سرچشمه می گیرد، حکومت عدل تمام مصالح کشور را تأمین می کند و حکومت ظلم تمام بدبختی ها را برای یک ملتی ایجاد می کند».۶۵
پی نوشت:
- دیدار رهبر معظم انقلاب با مردم قم ۱۹/۱۰/۱۳۹۱
- امام روح اللّه خمینی، صحیفه امام (تهران: مؤسسه تنظیم و نشر آثار امام، ۱۳۷۸) ج ۱، ص ۱۳۷.
- همان، ج ۱۷، ص ۳۷۶.
- همان، ج ۷، ص ۳۳۵.
- همان، ج ۵، ص ۴۴۲
- همان
- همان
- همان
فرهاد نظریان سامانی