اندیشکده بروکینگز: آمریکا برای پیشبرد دیپلماسی باید آماده لغو تحریم‌ها علیه ایران باشد
خانه خشتی
یک اندیشکده آمریکایی معتقد است اوباما با ارائه استدلال‌هایی در رابطه با دیپلماسی، مسیر مذاکره درباره ایران را تغییر داد و آمریکا و متحدانش باید آماده لغو تحریم‌ها و پذیرای آغاز مذاکرات دوجانبه باشند.
به گزارش «خانه خشتی»به نقل از خبرگزاری فارس اندیشکده آمریکایی «بروکینگز» در گزارشی به قلم «ولی نصر» نوشت: باراک اوباما با کنار گذاشتن گزینه «مذکره ایده‌آل در خصوص جنگ» و ارائه استدلال‌هایی در رابطه با دیپلماسی، با مهارت هر چه تمام، مسیر مذاکره درباره ایران را تغییر داد. برای عملی‌کردن این رویکرد آمریکا نیاز به یک نقشه کامل دارد تا به متحدانش و مردم آمریکا نشان دهد چطور مذاکرات جدی و مستمر با ایران می‌تواند مثمر ثمر باشد.
* نتیجه تحریم‌های فلج‌کننده ایران
از ماه نوامبر تا کنون، سیاست دولت اوباما مبنی بر اعمال فشار بر ایران برای وادارکردن این کشور به مذاکره، بیشتر منجر به مناقشه شده است. گزارش نگران‌کننده آژانس بین‌المللی انرژی اتمی درباره فعالیت‌های هسته‌ای ایران در ماه نوامبر، دور جدیدی از تحریم‌های فلج‌کننده را علیه بانک مرکزی ایران و صنعت نفت این کشور در پی داشت. ایران با تهدید برای بستن تنگه هرمز و قطع فروش نفت به بخش‌هایی از اروپا، به این تحریم واکنش نشان داد. منتقدان اسرائیل و جمهوری‌خواهان دولت آمریکا به این نتیجه رسیدند که در مجموع، تحریم‌ها و مذاکرات مفید نبوده است.
* هشدار علنی: ایران از خط قرمز اوباما تخطی نخواهد کرد
رییس‌جمهور آمریکا با پافشاری بر موضع خود سعی داشت همچنان راهبرد «فشار و مذاکره» را ادامه دهد. آیت‌آلله سید علی خامنه‌ای، رهبر جمهوری اسلامی ایران، با «مثبت خواندن» سخنان رییس جمهور آمریکا و نکته‌ای که وی درباره روزنه‌ای از فرصت‌ها گفت، دفاع اوباما از دموکراسی را تأیید کرد. آیت‌آلله خامنه‌ای همچنین با ارجاع به فتوای خود در سال ۱۳۷۳ بار دیگر تأکید کرد که ساخت سلاح‌های هسته‌ای «گناه کبیره» است. این یک هشدار علنی برای جامعه بین‌الملل بود مبنی بر این که ایران از خط قرمز اوباما تخطی نخواهد کرد.
* ممکن است در مورد ایران، دموکراسی پیروز شود
موضوع دیگری که اهمیت بسیاری دارد این است که میانجی‌گری آیت‌آلله خامنه‌ای در داخل ایران نیز به آن دسته از مذاکرات که این کشور باید برای حفاظت از خود در برابر فشارهای بیشتر غرب و هرگونه حمله احتمالی نظامی، سلاح هسته‌ای بسازد پایان داد. فتوای آیت‌الله خامنه‌ای و نامه صریح سعید جلیلی، دبیر شورای عالی امنیت ملی ایران، درباره آمادگی کشورش برای ادامه مذاکرات، دولت آمریکا را امیدوار کرده است که این بار ممکن است دموکراسی پیروز شود. روی هم رفته، از آغاز ریاست‌جمهوری اوباما در سال ۲۰۰۹، شرایط فعلی برای مذاکرات بهتر از هر زمان دیگری بوده است. فشار اقتصادی بر ایران به مغز استخوان رسیده و اگر اوضاع تغییر نکند، بحران شدیدی شکل خواهد گرفت.
* عدم حمایت اسرائیل از دیپلماسی
اما روزنه مذاکرات بسیار کوچک است. با وجودی که «بنیامین نتانیاهو»، نخست وزیر اسرائیل، در دیدار اخیرش با رییس‌جمهور امریکا در پاره‌ای از مسائل هم‌رأی بودند، اما در عمل وی از دیپلماسی حمایت نمی‌کند. منتقدان اوباما از جناح راست به دنبال کوچک‌ترین فرصت هستند تا دیپلماسی را به دلیل عدم موفقیتش، کنار گذاشته و دگر بار راهکار جنگ را در پیش گیرند. به این ترتیب آنچه عایدشان می‌شود این خواهد بود که در ازای بهبود اقتصاد شکننده آمریکا، بهای نفت را به صورت بالقوه بالا ببرند که کاملاً به نتیجه انتخابات ریاست‌جمهوری در این کشور بستگی دارد. اوباما تنها در صورتی می‌تواند از دیپلماسی در برابر سیاست حمایت کند که پیش از انتخابات، شاهد منافع محسوس باشد.
به نظر می‌رسد رهبران ایران مایلند اوباما را راضی کنند جنگ‌طلبان و ستیزه‌جویان را از آن‌ها دور نگه دارد؛ از سوی دیگر نگرانند که اگر پیش از موعد، شکست خود را قبول کنند، مقامات واشنگتن چنین نتیجه‌گیری کنند که دیپلماسی مؤثر نیست، بلکه اعمال فشار نتیجه مطلوب به بار می‌آورد و بنابراین ممکن است تمایل بیشتری به اعمال فشارهای افزون نشان دهند.
* مذاکرات باید مسیر خاصی را طی کند
«دنیس راس»، دیپلمات و نویسنده آمریکایی که تا اواخر سال گذشته میلادی، سیاست‌های اوباما را درباره ایران زیر نظر داشته و بررسی می‌کرد بازی نهایی آمریکا را آنگونه ترسیم می‌کند که در آن «ایران می‌تواند از قدرت غیرنظامی هسته‌ای برخوردار باشد، اما نباید سلاح‌های هسته‌ای داشته باشد». اگر فتوای رهبر ایران قابلا اتکا باشد، ایران با چنین تصمیمی موافق خواهد بود؛ البته در شرایطی که آمریکا و متحدانش بخواهند حق مسلم ایران را برای غنی‌سازی سوخت هسته‌ای بپذیرند. برای حصول نتایجی که مورد توافق طرفین باشد، مذاکرات باید مسیری را دنبال کنند که مشخص شود چه سلسله مسائلی باید مورد بحث قرار گیرد و چه موافقتنامه‌هایی باید حاصل شوند. بدون چنین نقشه‌ای آمریکا نهایتاً به اعمال فشار متکی خواهد بود تا سرسختی ایران را مورد هدف قرار دهد و ما به نقطه آغازمان بازخواهیم گشت.
* موافقت ایران با پیشنهاد روسیه
ایران پیش‌از این با پیشنهاد روسیه موافقت کرده است مبنی بر اینکه در بازه‌های زمانی مختلف، نگرانی‌های جامعه بین‌الملل را یکی‌پس از دیگری مورد توجه قرار خواهد داد تا تحریم‌ها را علیه خود بردارد. رهبر ایران از این مسأله استقبال کرده است، زیرا آن‌ها را در برابر سناریویی محافظت می‌کند که طبق آن، ایران باید تمام امتیازات را به طور صریح ارائه دهد و در عوض به آن وعده داده می‌شود که مزایایی را در پایان دریافت خواهد کرد؛ ایران مجموع این سناریو را به عنوان یک دام تلقی خوهد کرد.
* ترغیب ایران برای واگذاری امتیازات بزرگ
آمریکا رویکرد «گام به گام» را رد کرده است، زیرا امتیازات کوچک برگشت‌پذیر هستند. با لغو تحریم‌ها، ایران برای ارائه امتیازات اضافی، کم‌تر احساس فشار می‌کند. در نتیجه، این فرایند تدریجی تا حدی پیش رفته و نهایتاً در اثر توجه بیش از حد به موفقیت خود، سقوط خواهد کرد. حتی با این حال، برای برقراری اعتماد، باید تبادلات معتبری بین طرفین وجود داشته باشند و تحرکی در مذاکرت صورت گیرد.
ایجاد وقفه موقتی در غنی‌سازی اورانیوم برای ایجاد وقفه موقتی بر تحریم‌های نفتی را می‌توان به عنوان اولین گام مفید تلقی کرد. اما با تمام تحریم‌هایی که بر دوش ایران سنگینی می‌کند، آمریکا در حال حاضر بیشترین قدرت و نفوذ را دارد؛ و باید از این قدرت خود استفاده کند تا ایران را وا دارد برای لغو اساسی تحریم‌ها، حاضر به مذاکره در خصوص واگذاری امتیازات بزرگ شود.
* پیشنهاد آمریکا درباره غنی‌سازی اورانیوم توسط ایران
مقامات واشنگتن مایلند ایران غنی‌سازی اورانیوم تا سطح ۲۰ درصد را به حال تعلیق در بیاورد و ذخایر اورانیوم ۲۰ درصد غنی‌سازی‌شده‌اش را واگذار کند. در عوض، می‌تواند میله‌های سوخت مورد نیازش برای ایزوتوپ‌های پزشکی را از خارج خریداری کند. در ازای آن، حق ایران برای غنی‌سازی اورانیوم تا ۳ تا ۵ درصد به صورت رسمی شناخته خواهد شد که هرچند برای ساخت بمب هسته‌ای کفایت نمی‌کند، اما برای برخورداری از برنامه قدرت هسته‌ای غیر نظامی کافی خواهد بود. ایران همچنین موظف است با بازرسی‌های بین‌المللی ناخوانده همکاری و موافقت کرده و پروتکل الحاقی آژانس بین‌المللی انرژی هسته‌ای را اجرا کند تا بتواند این اطمینان را برای آمریکا و متحدانش به وجود آورد که سانتریفوج‌های ایران در ساعات کار فوق‌العاده، برای ساخت سوخت سلاح‌های هسته‌ای کار نمی‌کنند.
* لغو تحریم‌ها علیه ایران
آمریکا و متحدان اروپایی‌اش به نوبه خود، باید آماده لغو تحریم‌ها باشند. از سوی دیگر آمریکا باید پذیرای آغاز مذاکرات دوجانبه با ایران در خصوص امنیت منطقه و آینده روابط ایران آمریکا باشد. درک ایران از فرصت و تهدید در همسایگی‌اش دلیل عمده‌ای است که این کشور امنیت خود را در راستای توان هسته‌ای‌اش به خطر انداخته است. رفتار ایران در منطقه نیز یکی دیگر از دلایل عمده‌ای است که آمریکا برنامه هسته‌ای ایران را برای صلح و امنیت خاورمیانه تهدید تلقی می‌کند. اما ایران از اهداف هسته‌ای خود دست برنمی‌دارد مگر اینکه در منطقه احساس امنیت کند. این مسأله‌ای است که آمریکا می‌تواند مورد توجه قرار دهد و به همین دلیل است که مذاکره با ایران درباره برنامه هسته‌ای‌اش نمی‌تواند مستقل از مذاکرات گسترده‌تر در باب امنیت منطقه انگاشته شود.
