مشکل حل شد، پوست سیب را نگیرید

به گزارش “خانه خشتی“، به نقل از جام جم آنلاین، سال گذشته امنیت غذایی مردم بارها و بارها تهدید شد. تقریبا هفته ای نبود که رسانه های مختلف، از آلوده بودن یک محصول خوراکی یا آشامیدنی خبری انتشار ندهند؛ طوری که حتی سال گذشته مردم با خیلی از واژه های تخصصی مثل «پالم» هم آشنا شدند. این روزها خیلی از مردم می توانند درباره این روغن گیاهی و مضرات وجود آن در شیر صحبت کنند، اتفاقی که در گذشته سابقه نداشت.

درباره سلامت بسیاری از محصولات غذایی دیگر نیز همواره این شک و شبهه وجود دارد. بخصوص در فضای مجازی نیز با انبوه اخبار رسمی و غیررسمی روبه رو هستیم که به راست یا به دروغ، هربار خبر از ناسالم بودن یک ماده غذایی جدید را منتشر می کنند.

همه اینها کار را برای انتخاب تغذیه سالم سخت تر کرده است و حالا مردم به نقطه ای رسیده اند که واقعا بدرستی نمی دانند کدام ماده غذایی سالم است و کدام ناسالم.

درباره همه دغدغه ها و دل نگرانی های حوزه سلامت مواد غذایی، با دکتر هدایت حسینی، مدیر کل نظارت و ارزیابی فرآورده های خوراکی و آشامیدنی سازمان غذا و دارو، گفت وگویی انجام داده ایم که حاصل گفت وگو با این دامپزشک و متخصص صنایع غذایی در پی می آید.

چه تضمینی وجود دارد که امسال هم مثل سال قبل ماجرای «پالم» تکرار نشود و دوباره شرکت های لبنیاتی به هر دلیلی روغن غیرمجاز را به جای چربی طبیعی شیر به مردم نفروشند؟

بر اساس ضوابطی که ما در وزارت بهداشت ابلاغ کرده ایم، دیگر استفاده از هر نوع روغن گیاهی در فرآورده های لبنی ممنوع است، البته بجز بستنی. در ارتباط با این موضوع هم ما همکاری خوبی را با سازمان استاندارد داشتیم. در این رابطه، استاندارد فرآورده های لبنی هم اصلاح شد و بر اساس استانداردهای ملی ایران نیز هم اکنون تمام فرآورده های لبنی، مجاز به استفاده از روغن های گیاهی نیستند.

یعنی لبنیاتی که الان در بازار موجود است، همگی عاری از چربی های گیاهی است. در سال گذشته نیز ما کنترل شدیدی روی فرآورده های لبنی داشتیم. در ابتدای برخورد جدی ما که مردم هم متوجه موضوع پالم شده بودند، تعداد تخلف بیشتر بود، اما با متخلفان مطابق قانون رفتار شد، تا جایی که در اواخر سال گذشته تقریبا طی بررسی هایی که انجام شد، به تخلفی برخورد نکردیم.

اما حتی بعد از آن که از سوی سازمان غذا و دارو اعلام شد محصولات لبنی، عاری از پالم شده اند، به فاصله چند روز بعد اعلام شد برخی شرکت ها دوباره تخلف کرده اند؟

مشکل به اینجا برمی گشت که برخی محصولات لبنی، تاریخ انقضای طولانی تری دارند. به همین علت در زمانی که تولید شده بودند، ممکن است در آن برهه زمانی، همچنان در بازار وجود داشت، اما پس از این که ما این محصولات را هم شناسایی کردیم، آنها هم جمع آوری شدند و پس از آن، دیگر موردی از تخلف یافت نشد.

بنابراین ما از سال گذشته، کنترل بسیار دقیقی در ارتباط با واردات روغن پالم و محل استفاده اش داشته ایم و به همین دلیل، به مردم اطمینان می دهیم که امکان تکرار تخلف پالم در شیرها وجود ندارد.

البته جدای از پالم، بحث وجود وایتکس در برخی شیرها هم مطرح می شود.

مستندات دقیقی در این رابطه وجود ندارد و به نظر هم نمی آید که این ترکیب مورد استفاده قرار گرفته باشد.

اما بارها از سوی برخی کارشناسان، وجود وایتکس در شیر برای ماندگاری بیشتر آن مطرح شده است. آیا کل این موضوع را تکذیب می کنید؟

من در مقام تکذیب نیستم و فقط در این گفت وگو به ارائه گزارش می پردازم. بالاخره این خبرها به گوش ما هم می رسد و ما هم موظفیم اقدامات لازم را انجام بدهیم. در این رابطه می توانم گزارش بدهم که ما روشی را در آزمایشگاه برای بررسی ترکیبات باقیمانده از کلر در شیر راه اندازی کرده ایم، اما تاکنون در بررسی های ما این ترکیبات در شیرها ملاحظه نشده است.

اگر بخواهیم کمی شفاف تر صحبت کنیم و حتی بپذیریم که وایتکس هم در هیچ شیری وجود ندارد، بحث اینجاست که هم اکنون مردم هنگام مصرف بسیاری از مواد غذایی نگرانند و به مرحله ای رسیده اند که دیگر واقعا نمی دانند باید چه محصول غذایی را بخورند که سالم باشد. آیا فکر نمی کنید بخشی از این مشکل به نظارت های ناکافی برمی گردد؟

الان نظارت های ما در چند سطح در حال انجام است. مواد غذایی که تحت نظارت بهداشتی سازمان غذا و دارو و دانشگاه های علوم پزشکی تولید می شود، در کارخانه هایی ساخته می شود که مجاز هستند و پروانه ساخت از وزرات بهداشت دارند. ما با توجه به این که سه سطح نظارتی بر این واحدهای تولیدی داریم، سلامت این مواد غذایی را تائید می کنیم.

این محصولات، پروانه ساخت در وزارت بهداشت و سازمان غذا و دارو دارند و آن لوگوی غذا و دارویی که روی محصولات نقش می بندد نیز نشان دهنده این است که مواد غذایی از سلامت کافی برخوردار است.

نظارت های غذایی ما در سه سطح انجام می شود؛ یکی بازرسی هایی است که بازرسان ما در سازمان غذا و دارو از واحدهای تولیدی انجام می دهند که شامل نظارت بر مواد اولیه مورد استفاده، خط تولید، فناوری تولید و رعایت نکات بهداشتی ضروری در کارخانه است که مورد توجه و بازرسی ما قرار دارد.

علاوه بر این، ما کنترل هایی را هم در سطح عرضه داریم. یعنی محصولات غذایی را مثل مصرف کننده از سطح بازار خریداری می کنیم و با برنامه های کنترلی و ارزیابی، این محصولات در آزمایشگاه مورد کنترل کیفیت قرار می گیرد.

در سطح سوم نظارت هم افرادی را داریم که صلاحیت شان از طریق سازمان غذا و دارو تائید شده و در کارخانه حضور فعال دارند. این همکاران ما وقتی در کارخانه حضور پیدا می کنند، یکی از کارهایشان، کنترل فعالیت هایی است که مسئول فنی دارد. نتیجه ارزیابی و بررسی های آنها در سازمان غذا و دارو بررسی می شود و از این طریق می توانیم اطمینان پیدا کنیم که مواد غذایی از سلامت و ایمنی کافی برخوردارند.

اگر به گفته شما نظارت ها جامع است و در سه سطح انجام می شود، پس چرا از سلامت آب گرفته تا سلامت گوشت و مرغ، حرف و حدیث وجود دارد؟

اول این که سلامت آب شرب در حیطه وظایف ما نیست. حیطه وظایف ما فقط سلامت مواد بسته بندی و فرآوری شده ای است که پروانه ساخت دارند. سلامت مرغ هم که در حوزه وظایف سازمان دامپزشکی است. بنابراین فقط موادی که پروانه ساخت سازمان غذا و دارو دارند، تحت نظر ما هستند و مثلا سازمان دامپزشکی در کشور، متولی بهداشت مواد غذایی خام مثل گوشت و مرغ است.

یعنی سلامت مرغ هم در حیطه وظایف شما نیست؟

خیر. اما اگر فرآوری و بسته بندی شود، در حیطه وظایف سازمان غذا و دارو قرار می گیرد.

اما در همین مرغ های بسته بندی که سلامت آن در حیطه وظایف شماست، برخی کارشناسان از وجود سرب در همین مرغ ها حرف می زنند.

ما مشکل خاصی را ندیده ایم. حتی در سال گذشته که بررسی کردیم و گفته شد فلزات سنگین در مرغ و گوشت وجود دارد، وقتی بررسی کردیم، هیچ مشکل خاصی در آن وجود نداشت.

در مورد گوشت های وارداتی هم که می گویند بعضی از آنها آلوده به مواد رادیواکتیو است.

سازمان دامپزشکی نظارت خوبی را بر مراکز عرضه و بسته بندی گوشت و ناوگان حمل و نقل آن دارد و فکر نمی کنم چنین موردی وجود داشته باشد. البته من در مقام رسیدگی به این موضوع نیستم و نمی توانم اظهارنظر بکنم، ولی نظارت نظام دامپزشکی فرآیندی قوی است که از قبل از کشتار تا بعد از بسته بندی و توزیع آن ادامه دارد.

سلامت سوسیس و کالباس در حوزه فعالیت شما هست؟

بله. سوسیس و کالباس فرآورده هایی هستند که بخشی از آنها از گوشت درست شده و بخش دیگر آن از موادی مثل آرد، گندم و سویا به دست آمده است. ما در ارتباط با سلامت سوسیس و کالباس هم همان سه سطح نظارتی را که گفتم اعمال می کنیم.

خیلی از همین سوسیس و کالباس ها هم که از خمیر مرغ درست می شود. این خبری تائید شده است که نمی توان آن را رد کرد.

بله، در این زمینه تخلفاتی وجود داشته که البته الان از سطح بازار جمع شده است. خمیر مرغ یک اصطلاح عامیانه است. این خمیر ترکیبی است که در واقع وقتی قسمت های عمده مرغ از آن جدا می شود، از مانده گوشت آن برخی فرآورده های غذایی درست می شود که در تمام دنیا هم کاربرد دارد. اما می پذیریم که شرایط تولید خمیر مرغ در کشور ما نیاز به ارتقای کیفی دارد که همکاران ما در دامپزشکی هم تلاش کرده اند و در این زمینه ارتقای خوبی را داشتیم. جدای از این که باید بگویم الان دیگر استفاده از خمیر مرغ در ایران مجاز نیست.

ولی همچنان استفاده می شود؟

خیر. نظارت ما اجازه این کار را نمی دهد.

کافی است سری به بازار بزنید و از نزدیک خمیر مرغ را ببینید.

بله، تخلفاتی هست که البته ما با کنترل هایی که داشته ایم، در مقابل آن ایستاده ایم. مثلا اگر در خط تولید بوده، اجازه عرضه نداده ایم یا اگر در بازار بوده، جمع آوری کرده ایم و همچنان هم با متخلفان برابر قانون برخورد خواهد شد.

می دانم که نظارت بر سلامت سبزی و میوه هم در حیطه وظایف شما نیست، اما با توجه به این که احتمالا سلامت این محصولات را رصد می کنید، الان اوضاع این فرآورده های کشاورزی چگونه است؟ چون همین سال قبل هم درباره سبزیکاری با فاضلاب، جنجال های زیادی وجود داشت.

ما برای بررسی باقیمانده سموم و کودها در محصولات کشاورزی، برنامه جامعی تهیه کرده ایم و طی آن از ده نقطه کشور و از محصولات پرمصرف کشاورزی، باقیمانده سموم و کودها و نیترات را بررسی کردیم. البته بررسی های ما هنوز ادامه دارد، ولی نتایج اولیه نشان داده که در پیاز و سیب زمینی، باقیمانده کودها بیشتر است.

بقیه محصولات کشاورزی چطور؟

در سال گذشته روی میوه هایی مثل خیار و سیب و گوجه فرنگی هم کار شد و در ارتباط با باقیمانده سموم و کودها روی سیب زمینی، پیاز و کاهو هم کار کردیم. براساس بررسی های ما در بعضی محصولاتی که حالت جالیزی دارد ـ مثل سیب زمینی و پیاز ـ گاهی باقیمانده کودها وجود داشت و در بعضی میوه ها مثل سیب و خیار هم بیشتر باقیمانده سموم موجود بود.

چند وقتی هم می شود که وزارت بهداشت درباره «واکس سیب» و خطرات آن هشدار می دهد. بالاخره مردم سیب را با پوست بخورند یا نخورند؟

بخشی از واکس میوه ها به صورت طبیعی روی میوه هست، اما بخشی از واکس میوه ها هم غیرطبیعی است. ما از سال گذشته واردات هر واکس میوه ای را منوط به مجوز وزارت بهداشت کردیم که فقط واکس های خوراکی وارد شود. اگر روی محصولات غذایی هم از این واکس های خوراکی استفاده می شود، باید حتما با تائید وزارت بهداشت باشد.

یعنی مردم الان با اطمینان سیب ها را پوست نکنده بخورند؟

از نیمه دوم سال گذشته تا امروز، از گمرک ها استعلام می کنیم که وقتی واکس میوه وارد می شود، حتما مجوزها و کیفیت آن نیز بررسی شود، چون در گذشته ورود واکس های میوه تحت نظر ما نبود، ما دچار نگرانی بودیم و به مردم هم اعلام کردیم که سیب را با پوست نخورند، اما الان چون خود وزارت بهداشت ناظر این کار است، مردم با اطمینان می توانند سیب را با پوست بخورند.

با توجه به گستردگی محصولات غذایی، برایم جالب است که بدانم چند کارشناس و ناظر با شما همکاری دارند و سلامت محصولات غذایی را رصد می کنند؟

حوزه نظارت بر غذا در دو بخش فعالیت دارد؛ یکی در بخش سازمان غذا و دارو و بخش دیگر هم در دانشگاه های علوم پزشکی که در سطح کشور مدیریت نظارت بر مواد غذایی را بر عهده دارند. ۵۸ دانشگاه علوم پزشکی در سطح کشور داریم که بخشی از آنها به عنوان مدیریت نظارت بر مواد غذایی فعالیت می کنند. در کل می توانم بگویم مجموعه همکارانمان به ۸۰۰ تا ۸۵۰ نفر می رسد.

این تعداد نیرو برای نظارت بر این حجم عظیم از فرآورده های خوراکی و آشامیدنی کم نیست؟

خوشبختانه در جلسه ای که اخیرا با وزیر بهداشت داشتیم، مقرر شد تعداد نیروهای ما به حدود دو برابر برسد و بزودی تعداد نیروهای ناظر ما به حدود ۱۵۰۰ نفر خواهد رسید.

جدای از این خبر، ما برای این که توان نظارتی خود را گسترش دهیم، باید وظایف غیرحاکمیتی مان را به انجمن های تخصصی، نهادهای مردمی و شرکت های بازرسی واگذار کنیم تا بتوانیم توان نظارتی خود را هم گسترش دهیم.

این برنامه کمک گرفتن از نهادهای دیگر برای نظارت بیشتر بر محصولات غذایی که هنوز اتفاق نیفتاده است؟

هم اکنون توافق نامه های متعددی را با انجمن های تخصصی داشته ایم و از توان علمی و تخصصی شان استفاده کرده ایم، اما مجموع این همکاری ها بیشتر از قبل خواهد شد.

همین ۸۵۰ نیروی فعلی تان، چه تخصص هایی دارند؟

همه آنها کارشناس، کارشناس ارشد و دکترای تخصصی در رشته های علوم و صنایع غذایی، علوم تغذیه، داروسازی، دامپزشکی. بهداشت و ایمنی مواد غذایی هستند.

یعنی هیچ نیرویی ندارید که در رشته ای غیرمرتبط با سلامت مواد غذایی درس خوانده باشد؟

خیر، چون کار ما کاملا تخصصی است، متخصصانی غیر از این رشته ها نداریم.

قرار بود تبلیغ کالاهای آسیب رسان سلامت مثل چیپس و پفک ممنوع شود. این طرح به جایی رسید؟

بله، تبلیغ فرآورده های حجیم شده غلات محدود خواهد شد. البته کمیسیونی در وزارت بهداشت که باید فهرست محصولات آسیب رسان را تائید و ابلاغ کند، هنوز دارد کار کارشناسی انجام می دهد، ولی به محض ابلاغ این فهرست، تبلیغ این گونه محصولات، تخلف خواهد بود و بزودی این فهرست نیز ابلاغ می شود.

احساس می کنم همه پرسش ها درباره سلامت مواد غذایی را با محافظه کاری پاسخ دادید. از دید شما، سلامت همه محصولات غذایی مشکلی ندارد، ولی واقعا مردم نظری خلاف این موضوع را دارند.

من نمی گویم که سلامت همه مواد غذایی تامین است و شکی نیست که در این زمینه تخلفاتی وجود دارد. وظیفه ما هم به عنوان سازمان غذا و دارو، شناسایی این تخلفات است. ما هرساله هزاران تن ماده غذایی ناسالم را معدوم می کنیم، ده ها واحد تولیدی غذا را تعطیل و از واردات هزاران قلم مواد غذایی ناسالم، جلوگیری می کنیم. قبول دارم که با وجود تمام این نظارت ها، باز هم گاهی تخلفاتی پیش می آید. به همین دلیل هم از مردم می خواهیم حتما محصول غذایی را تهیه کنند که مجوز سلامت داشته باشد و از خرید محصولات مشکوک خودداری کنند.

امین جلالوند / گروه جامعه