به گزارش “خانه خشتی”، همه انسان ها اضطراب و نگرانی را در زندگی خود تجربه می کنند و طبیعی است هر شخص هنگام مواجه شدن با موقعیتهای تنش زا مضطرب می شود. به طور کلی اضطراب یک احساس ناخوشایند است که میتواند بعضی از نشانه های زیررا به وجود آورد که نوع علائم و نشانه های آن در افراد متفاوت است.
نشانه های جسمی مانند تنگی نفس، تپش قلب، تعریق، سردرد، دلدرد، سرگیجه و تکرر ادارار.
نشانه های روحی و روانی مانند بی حوصلگی، عصبی بودن، خلق ناپایدار، بیقراری و احساس خستگی.
نشانه های رفتاری از جمله پرخاشگری، بازی با مو، ناخن جویدن، نداشتن تمرکز و بیخوابی .
در این میان دانش آموزان در مقاطع خاص دچار اضطراب می شوند و بی توجهی به این مشکل ممکن است برای آنها پیامدهای خوبی نداشته باشد و اولیا و مربیان باید نسبت به این موضوع دقیق باشند و نشانه های اضطراب را در دانش آموزان خود بیابند و نسبت به درمان آن اقدام کنند.
نشانه های اضطراب در دانش آموزان دبستانی:
ترس
باید بدانیم بزرگترین ترس کودک جدا شدن از مادر است، زیرا این موضوع از دوران نوزادی نیز وجود دارد بهطوری که کودک از چهره های ناشناس می ترسد و از آنها دوری می کند. اما اگر این ترس ادامه پیدا کند با علائمی مثل بی خوابی، پرخاشگری وناخن جویدن همراه می شود و نشان می دهد دانش آموز تحت استرس است. بنابراین هیچگاه نباید نسبت به ترس و نگرانی های فرزند خود بی اهمیت باشیم، بلکه باید به حرف هایش به دقت گوش دهیم و با او همدلی کنیم و نیز اجازه دهیم درمورد موضوعاتی که باعث اضطرابش شده با ما صحبت کند. در صورتی که احساس می کنیم ترس فرزندمان بیش از حد معمول است باید با یک روانپزشک مشورت کنیم.
دروغ گفتن و تمارض
همه ما تقریبا با اخلاق و رفتار کودکان آشنایی داریم و میدانیم شکایاتی مثل دلدرد و گوشدرد نشان می دهد فرزندمان اضطراب دارد و می خواهد به این طریق از چیزی فرار کند؛ مثل نرفتن به مدرسه به دلیل انجام ندادن تکالیفش یا آماده نبودن برای امتحان فردا ، بنابراین خودش را به د لدرد و … می زند، اما باید بدانیم تنها راه مقابله با دروغ گفتن کودک این است که والدین بدون این که دروغ او را تائید کنند آن را بزرگ نکنند . با این کار والدین نه دروغ را قبول و نه احساسات فرزندشان را سرکوب کرده اند.
توجه به احساسات کودکان
همه بچه ها به یک صورت بالغ نمی شوند؛ برای نمونه، یکی خجالتی است، دیگری نسبت به بقیه همکلاسی هایش زودتر عصبانی می شود و پرخاشگری می کند و… در این صورت ما به عنوان پدر و مادر آگاه و مسئول باید به احساسات فرزندمان توجه و به او کمک کنیم راهی برای تخلیه احساسات و هیجانات خود پیدا کند، مثلا اگر کودک بعد از انجام تکالیفش نیاز به تحرک دارد، به او پیشنهاد کنیم ورزش کند یا اگر خسته و بی حوصله است به او توصیه کنیم استراحت یا به یک موسیقی گوش کند. این نکته حائز اهمیت است که در دوران ابتدایی، کودکان در حال عبور از مرحله طفولیت به مرحله نوجوانی هستند، بنابراین ممکن است دانش آموزان احساس ناتوانی در برابر موقعیت های مختلف داشته باشند؛ زیرا دانش آموزان دبستانی خیلی نمی توانند بر احساسات و عواطف خود کنترل داشته باشند، زیر ا آنها در حال آموختن مهارتهای اجتماعی هستند و یاد می گیرند چطور یک دوست خوب پیدا و رفتارهای تهاجمی، اضطراب و هیجانات خود را کنترل کنند؛ اگر اولیا و مربیان با این رفتارها به عنوان اصول تکامل طبیعی برخورد نکنند، آن وقت این مسائل در دانش آموزان به منابع استرس زا تبدیل می شود، زیرا بیشتر والدین از احساس کودکانشان آگاه نیستند تا روزی که آنها به مشکل برمی خورند؛ مثل رفتن به مدرسه و انجام تکالیف درسی، البته منشأ این اضطرا بها در کودکان ناشناخته است. به این ترتیب، یکی از دغدغه های والدین در آغاز سال تحصیلی نگرانی ای است که فرزندانشان در طول سال تحصیلی با آن روبه رو هستند.
راهکارهای ساده، اما مهم و کاربردی
اگر والدین بخصوص مادر در چند هفته اول مدرسه فرزندش را همراهی کند، می تواند در کاهش اضطراب او تاثیرگذار باشد.
به طوری که صبحانه ای ساده، اما مغذی برای فرزندش تهیه کند، در پوشیدن لباس به او کمک کند و در راه هم درباره مزایای مدرسه و دوست پیدا کردن با فرزند دلبندش صحبت کند. وقتی کودک با دوستان جدید آشنا شد، اضطراب او نیز کاهش می یابد و دیگر نیازی به همراهی مادر نیست.
یکی از دلایلی که باعث اضطراب دانش آموزان می شود، این است که آنها نگران تمام نکردن تکالیف خود هستند. بنابراین ما به عنوان یک پدر و مادر آگاه باید با برنامه ریزی دقیق و تعیین زمان انجام تکالیف مدرسه، با توجه به حجم و سطح دشواری دروس، فرزندانمان را از نگرانی رها کنیم. اما گاهی اوقات زمانبندی تنها راه حل مشکل دانش آموز نیست، بلکه او در درک مفاهیم درسی دچار مشکل است که نمی تواند تکالیفش را انجام دهد . در این صورت اگر والدین و سایر افراد خانواده بر موضوع درس اشراف دارند، می توانند او را در حل این مشکل راهنمایی یا از معلم فرزندشان نیز درخواست کمک کنند؛ البته این کمکها نباید به عادت تبدیل شود، چون دانش آموز دیگر تلاشی برای درک مفاهیم درس نخواهد کرد.
یکی دیگر از علل اضطراب در مدرسه بی نظمی است . توصیه شده که تمام دفترها و کتا بهای کودک با برچسب تفکیک شود و لوازم تحریر او در جایی خاص قرار گیرد . این نظم می تواند تا حد زیادی اضطراب و نگرانی فرزندانمان را کاهش دهد.
هنگامی که فرزندمان در حال انجام تکالیفش است، باید مکان آرام و بی صدایی را برای او آماده کنیم؛ زیرا صدای تلویزیون و صحبت کردن می تواند تمرکز او را به هم بزند و کودک را دچار استرس کند.
ما باید نه گفتن را به فرزندان خود بیاموزیم، اگر آنها نتوانند به دوستان خود نه بگویند این می تواند باعث بروز مشکل برای دانش آموزان شود.
به تفاوت های فردی فرزندمان توجه کرده و هرگز او را با دیگران مقایسه نکنیم، بلکه فقط می توانیم نمرات او را با همکلاسى هایش مقایسه کنیم.
استراحت کردن هنگام درس خواندن می تواند استرس دانش آموز را کم کند، برای مثال، توصیه شده بعد از ۳۰ تا۴۰ دقیقه مطالعه، بچه ها می توانند ده دقیقه استراحت کنند.
رفتار نامناسب برخی معلمان یا کادر مدرسه می تواند از مهم ترین عوامل استرسزا در وجود دانش آموزان باشد یا باعث تشدید استرس در آنها شود. بازی های رایانه ای نامناسب تاثیر بسیار مخربی در روح و روان کودکان می گذارد؛ به طوری که باعث حواس پرتی، تمرکز نداشتن، اختلالات فکری، ناخن جویدن در سر کلاس درس، تکرر ادرار، افت تحصیلی و… در دانش آموزان به ویژه پایه دبستانی می شود. به این ترتیب انتخاب بازی های رایانه ای باید تحت نظارت والدین باشد.
نترساندن از ارزیابی ها در دانش آموزان باعث احساس امنیت و اطمینان هر چه بیشتر در آنها می شود.
تغذیه نقش مهمی در کاهش اضطراب و افزایش قدرت یادگیری دانش آموزان دارد، زیرا تغذیه نامناسب علاوه بر افزایش استرس و اضطراب به کاهش تمرکز و قدرت یادگیری آنها نیز منجر می شود.
بنابراین تغذیه مناسب با غذاهای مغذی و استفاده از مغز بادام ، گردو، کشمش و موز در ساعات تفریح و مصرف شیر در روز، داشتن خواب راحت و آرام و نیز تنظیم برنامه درسی برای دانش آموزان در منزل باعث کاهش اضطراب در آنها می شود.
به والدین توصیه شده تنش و مشاجره از محیط خانواده دور شود و محیطى آرام و امن برای فرزندشان به وجود آورند؛ زیرا محیط خانواده نقش مهمی در کاهش اضطراب دارد.
استفاده از رنگ های شاد در تزئین کلاس و حتی انتخاب رنگ های شاد برای روپوش دانش آموزان بویژه دبستانی ها می تواند به ایجاد نشاط در آنها بینجامد و انرژی مثبت آنها را دو برابر کند. توسعه ورزش صبحگاهی، همخوانی سرودهای شاد، مورد توجه قرار دادن فعالیت های دانش آموزان در مدرسه و متوقف کردن عوامل یا برنامه هایی که برای آنها استرس ایجاد می کند نیز موثر است.
دانش آموزان را به ورزش کردن تشویق کنیم، زیرا فعالیت های ورزشی نقش مهمی در رفع مشکلات روحی و روانی آنها دارد و بسرعت نشاط و امیدواری را در آنها افزایش می دهد. حتی می توانیم آموزش دروس را گاهی با بازی انجام دهیم یا در زنگ تفریح دانش آموزان را به انجام حرکات ورزشی تشویق کنیم.
به کودک بیاموزیم موضوعی را که باعث اضطراب و نگرانی آنها شده تصور کند، سپس در کلام و رفتارش دنبال پاسخ های مناسب بگردد؛ در واقع در تنهایی و خلوت فکر کند و از خودش بپرسد چه کاری انجام می دادم بهتر بود یا چه می گفتم بهتر بود؟ (با همراهی اولیا و مربیان) و پس از یافتن پاسخ مناسب آن راه را تمرین کند.
هنگام صحبت با کودکان کلماتی را که بار منفی و اضطرابی دا رد؛ مثل: هیچ وقت، هرگز، زود، سریع، باید و حتما ، کمتر مورد استفاده قرار دهیم و به جای آن همیشه از کلمات مثبت و آرام بخشی مانند: بعضی اوقات، با حوصله، آرام و بهتر است. استفاده و حتی خود دانش آموزان را به استفاده بیشتر از این کلمات تشویق کنیم.
باید ساعاتی را در روز با فرزند خود صحبت کنیم و با او از خوبی های مدرسه و اثرات مثبت آموزش بگوییم، زیرا این کار به تدریج شور و نشاط را در فرزندمان ایجاد می کند.
در مورد قوانین خانه با فرزندمان مذاکره کنیم، البته فقط با آنها ارتباط کلامی برقرار نکرده، بلکه ارتباط عاطفی هم برقرار کنیم.
دانش آموزان را تشویق کنیم هنگام صحبت کردن، ابتدا کمی تامل کنند و از عجله کردن و اجبار در ارائه پاسخ سریع و واکنش
شتاب زده دوری کنند . همچنین به آنها بیاموزیم برای پاسخ دادن هیچ وقت دیر نیست و در پایان اینکه تغذیه مناسب، خواب کافی، استراحت، ورزش، در نظر گرفتن زمانی برای اوقات فراغت، داشتن برنامه ای منظم، افزایش معاشرت، داشتن هدف، کاهش توقعات از زندگی و داشتن اعتقادات مذهبی و… از عواملی است که دانش آموزان باید برای مقابله با اضطراب و استرس بیاموزند، زیرا در بیشتر موارد اولین استرس ها را افراد در دوران مدرسه احساس می کند.
معاونت اجتماعی پلیس رفسنجان