نظر فقهی مراجع عظام تقلید درباره ماهواره

به گزارش ” خانه خشتی “ : پرسش: با توجه به اینکه امروز تعداد زیادی شبکه ماهواره ای برای تبلیغ دین مبین اسلام و مذهب تشیع در کنار صدها شبکه ماهواره ای خبری، سیاسی، اقتصادی، اجتماعی، ورزشی و غیره وجود دارد، داشتن ماهواره در منزل و استفاده از آن چه حکمی دارد؟
پاسخ مراجع تقلید:
پاسخ: حضرت آیت الله العظمی خامنه ای:
دستگاه آنتن ماهواره‏اى از این جهت که صرفا وسیله‏اى براى دریافت برنامه‏هاى تلویزیونى است که هم برنامه‏هاى حلال دارد و هم برنامه‏هاى حرام، حکم آلات مشترک را دارد . لذا خرید و فروش و نگهدارى آن براى استفاده در امور حرام ، حرام است و براى استفاده‏هاى حلال جایز است. ولى چون این وسیله براى کسى که آن را در اختیار دارد زمینه دریافت برنامه‏هاى حرام را کاملا فراهم مى‏کند و گاهى نگهدارى آن مفاسد دیگرى را نیز در بر دارد، خرید و نگهدارى آن جایز نیست مگر براى کسى که به خودش مطمئن است که استفاده حرام از آن نمى‏کند و بر تهیه و نگهدارى آن در خانه‏اش مفسده‏اى هم مترتّب نمى‏شود . لکن اگر قانونى در این مورد وجود داشته باشد باید مراعات گردد.
پاسخ: حضرت آیت الله شیخ ناصر مکارم شیرازی:
با توجّه به این که غالب برنامه هاى آن فاسد است، و اثرات منفى در پى دارد، و در هر خانه اى وارد شود غالباً از آن سوء استفاده خواهد شد، استفاده از آن جایز نیست.
پاسخ: حضرت آیت الله سید عبدالکریم موسوی اردبیلی:
به طور کلی خرید ، استفاده ونگهداری آلات مشترکه ، به قصد استفاده حلال از آنها چنانچه خوف وقوع در حرام نداشته باشد اشکال ندارد، البته چنانچه قوانین ومقرراتی در موردی وجود داشته باشد مراعات شود .
پاسخ: حضرت آیت الله سید محمدعلی علوی گرگانی:
چنانچه از این دستگاه برای گرفتن کانالهای مجازِی که اشکال شرعی ندارند، استفاده شود خرید و نگهداری و استفاده از آن نیز مانعی ندارد.
پاسخ:حضرت آیت الله شیخ حسین مظاهری:
جایز نیست.
گفتنی است چندی پیش پایگاه خبری شیعه نیوز نیز خبری منتشر کرد و در آن این پرسش و پاسخ را مطرح کرده بود: آیا خرید و نگهدارى و استفاده از دستگاه گیرنده برنامه‏هاى تلویزیونى از ماهواره جایز است؟ و اگر دستگاه گیرنده مجانى به دست انسان برسد چه حکمى دارد؟

آیا استفاده از ماهواره جایز است؟
فتوای آیت الله صافی گلپایگانی
سئوال: استفاده ازشبکه های ماهواره ای وسایتهای خبری بیگانه از نظر شرعی چه حکمی دارد؟
جواب ::در مورد استفاده از ماهواره ها وسایتهای خبری که در واقع شبکه های بیگانه آنها را ترتیب داده و بر جوامع اسلامی مسلط کرده اند باید گفت : چون غالباً اطلاعات آنها مسموم است و اگر خبر صحیحی هم در دسترس بینندگانشان و مخاطبانشان قرار بدهند در راستای اهداف استعماری و گمراه کردن (مردم) و ایجاد فتنه و تفرق است. به همین خاطر حضرت آیت الله صافی گلپایگانی استفاده از چنین شبکه هاراجایزنمی دانند. البته اهل خبره یعنی کسانی که دست بیگانگان را خوانده اند ودرواقع به جهت اطلاع ازنحوه ورودآنهادرمسائل واینکه دنبال چه اهدافی هستند،روی این اخبار فعالیت علمی انجام می دهند ازاین فتوی مستثنی هستند البته آن هم در مواردی که ضرورت ایجاب بکند. اما اگر ضرورت ندارد آن هم جایز نیست. همان حکمی که مشهور فقها در مورد کتب ضاله، فرموده اند: “استفاده از کتب ضاله جایز نیست.” همان حکم در مورد اینها هم جاری و ساری است.جاذبه این برنامه ها از کتب ضاله و فریب کاریها و حیله ها و نیرنگ هایی که در این سایتها وجود دارد و ترفندهایی که اهل باطل در کتب ضاله برای فریب مخاطبین شان و مطالعه کنندگان اعمال می کنند کمترنیست.

استفتاء از محضر آیت الله العظمی مکارم شیرازی:
سئوال: خرید و نصب آنتن هاى ماهواره اى در منازل چه حکمى دارد؟
جواب :آوردن این گونه وسایل در منازل که غالباً موجب فساد است جایز نیست و خرید و فروش آن حرام است.
سئوال: سؤال من در مورد استفاده مطلوب (و نه غیر شرعی) از ماهواره است از آنجا که بنا به نیاز شغلی ام ناچارم زبان خارجه یاد بگیرم و اکنون مشغول فراگیری دو زبان انگلیسی و فرانسوی میباشم و از آنجا که اساتید این زبان ها سفارش به دیدن برنامه هایی با گویش های اصلی می کنند چنانچه سعی کنم از برنامه های مفید و غیر فساد انگیز آنان استفاده کنم آیا مجاز به استفاده از ماهواره هستم؟ با تشکر و التماس دعا
جواب :چنین استفاده هایی اشکال ندارد ولی وجود ماهواره در هر خانه به یقین منشأ مفاسدی می شود و به همین دلیل اشکال شرعی دارد چه بهتر که از رادیوهایی استفاده کنید که همان دروس را به زبانهای اصلی ارائه می دهد.

استفتاء از محضر آیت الله العظمی فاضل لنکرانی:
سئوال: آیا خرید و نصب آنتن هاى ماهواره اى درمنازل جایزاست؟وثانیاًاستفاده افراد ازبرنامه ها چگونه است؟وثالثاً آیامنع کودکان ازدیدن برنامه ها،مجوّز تهیه ونصب آنتن واستفاده بزرگترها (پدرومادر) مى باشدیاخیر؟
جواب : اولا،باتوجه به آنچه مطّلعین اظهارمى دارند برنامه هاى ماهواره اکثرا ًموجب شیوع فحشا ومنکرمخصوصاًدررابطه با نسل جوان مى باشد. لذاخرید ونصب آنتن هاى ماهواره اى جایزنیست.
ثانیاً، صرف استفاده از برنامه ها،اگرخارج از برنامه هاى فوق الذکر باشد وموجب انحراف اخلاقى ویا اعتقادى وغیره نباشد ،مانعى ندارد.
ثالثاً،اگراستفاده بزرگترها درهمان محدوده اى باشدکه درجواب دوم ذکرشد،مانعى ندارد. ولى درعین حال عدم جواز خرید ونصب به قوّت خود باقى است.
استفتائات مراجع در خصوص ماهواره
آیت الله العظمی امام خامنه ای:
س ۱۲۱۳: آیا خرید و نگهدارى و استفاده از دستگاه گیرنده برنامه‏هاى تلویزیونى از ماهواره جایز است؟ و اگر دستگاه گیرنده مجانى به دست انسان برسد چه حکمى دارد؟
جواب :دستگاه آنتن ماهواره‏اى از این جهت که صرفا وسیله‏اى براى دریافت برنامه‏هاى تلویزیونى است که هم برنامه‏هاى حلال دارد و هم برنامه‏هاى حرام، حکم آلات مشترک را دارد. لذا خرید و فروش و نگهدارى آن براى استفاده در امور حرام، حرام است و براى استفاده‏هاى حلال جایز است. ولى چون این وسیله براى کسى که آن را در اختیار دارد زمینه دریافت برنامه‏هاى حرام را کاملا فراهم مى‏کند و گاهى نگهدارى آن مفاسد دیگرى را نیز در بر دارد، خرید و نگهدارى آن جایز نیست مگر براى کسى که به خودش مطمئن است که استفاده حرام از آن نمى‏کند و بر تهیه و نگهدارى آن در خانه‏اش مفسده‏اى هم مترتّب نمى‏شود. لکن اگر قانونى در این مورد وجود داشته باشد باید مراعات گردد.
س ۱۲۱۴: آیا خرید و فروش دستگاه دریافت‏کننده کانالهاى ماهواره‏اى براى گرفتن کانالهاى ماهواره‏اى جمهورى اسلامى براى کسى که در خارج از جمهورى اسلامى زندگى مى‏کند، جایز است؟
جواب :دستگاه مذکور هر چند از آلات مشترکى است که قابلیت استفاده حلال را دارد ولى چون غالبا از آن بهره‏بردارى حرام مى‏شود و علاوه بر این بهره‏گیرى از آن در خانه مفاسد دیگرى را هم در بر دارد، بنابراین خرید و استفاده از آن در خانه جایز نیست، مگر براى کسى که اطمینان دارد از آن بهره‏بردارى حرام نمى‏کند و نصب آن در خانه نیز مفسده دیگرى را دربرندارد.
س ۱۲۱۵: اگر آنتن ماهواره‏اى علاوه بر دریافت کانالهاى جمهورى اسلامى، اخبار و بعضى از برنامه‏هاى مفید کشورهاى عربی حوزه خلیج فارس و همه کانالهاى غربى و فاسد را دریافت کند چه حکمى دارد؟
جواب :معیار جواز استفاده از این دستگاه براى گرفتن برنامه‏هاى کانالهاى تلویزیونى، همان است که قبلا گذشت بدون اینکه بین کانالهاى غربى و غیر آن تفاوتى وجود داشته باشد.
س ۱۲۱۶: استفاده از آنتن ماهواره‏اى براى آگاهى از برنامه‏هاى علمى یا قرآنى و مانند آن که از طریق ماهواره توسط دولتهاى غربى یا کشورهاى مجاور خلیج فارس و غیر آنها پخش مى‏شوند چه حکمى دارد؟
جواب :استفاده از این دستگاه براى دیدن و شنیدن برنامه‏هاى علمى یا قرآنى و مانند آن، هر چند فى‏نفسه مانعى ندارد، ولى به دلیل این که برنامه‏هایى که از طریق ماهواره توسط دولتهاى غربى و بیشتر کشورهاى همسایه پخش مى‏شوند، غالبا در بردارنده آموزش افکار گمراه‏کننده و تحریف حقایق و همچنین برنامه‏هاى لهو و فساد هستند و حتّى مشاهده برنامه‏هاى علمى یا قرآن ازطریق آنها موجب وقوع در فساد و ارتکاب حرام مى‏گردد، بنابر این شرعا استفاده از آنتن‏هاى مذکور براى دیدن آن برنامه‏ها حرام است مگر آنکه برنامه‏هاى مفید علمى یا قرآنى محض باشند و مشاهده آنها مستلزم هیچ فساد یا ابتلاء به عمل حرامى نباشد، البته اگر قانونى باشد باید مراعات شود.
س ۱۲۱۷: شغل ما تعمیر دستگاههاى گیرنده برنامه‏هاى رادیو و تلویزیونى است، در این اواخر مراجعات زیادى براى نصب قطعات و تعمیر آنتن‏هاى ماهواره‏اى صورت مى‏گیرد، تکلیف ما در این باره چیست؟ خرید و فروش قطعات آنها چه حکمى دارد؟
جواب :اگر از این دستگاه براى امور حرام استفاده شود که غالبا همینطور است و یا شما علم داشته باشید به اینکه کسى که قصد تهیه آنتن ماهواره‏اى را دارد، براى امور حرام از آن استفاده مى‏کند، خرید و فروش و نصب قطعات و راه‏اندازى و تعمیر و فروش قطعات آن جایز نیست.

آیت الله مکارم شیرازی:
۱- استفاده از برنامه های مفید ماهواره
سئوال: استفاده افراد از برنامه¬هاى ماهواره¬اى چگونه است، با این¬که بعضى برنامه¬هاى خوب نیزدارد؟
جواب :استفاده از این برنامه¬هاجایزنیست وبرنامه¬هاى ظاهراً خوب یا بى¬ضررآن وسیله¬ اى است براى سوق دادن به برنامه¬هاى فاسد ، بنابراین نباید مسلمانان ازحیله هاى دشمنان اسلام براى نشر فساد در میان مسلمین غافل باشند.
۲- استفاده از ماهواره
سئوال: نظر شما درباره ماهواره و استفاده از آن چیست؟
جواب :با توجه به اینکه برنامه های ماهواره غالباً برنامه های فاسد یا آمیخته با فساد است استفاده از آن جائز نیست.
۳- استفاده از ماهواره برای امور درسی
سئوال: سؤال من در مورد استفاده مطلوب (و نه غیر شرعی) از ماهواره است از آنجا که بنا به نیاز شغلی ام ناچارم زبان خارجه یاد بگیرم و اکنون مشغول فراگیری دو زبان انگلیسی و فرانسوی میباشم و از آنجا که اساتید این زبان ها سفارش به دیدن برنامه هایی با گویش های اصلی می کنند چنانچه سعی کنم از برنامه های مفید و غیر فساد انگیز آنان استفاده کنم آیا مجاز به استفاده از ماهواره هستم؟ با تشکر و التماس دعا
جواب :چنین استفاده هایی اشکال ندارد ولی وجود ماهواره در هر خانه بیقین منشأ مفاسدی می شود و به همین دلیل اشکال شرعی دارد چه بهتر که از رادیوهایی استفاده کنید که همان دروس را به زبانهای اصلی ارائه می دهد.
۴- استفاده علمی پزشکان از ماهواره
سئوال: اینجانب پزشک هستم. آیا مى توانم براى دستیابى به جدیدترین دستاوردهاى علمى پزشکى از ماهواره استفاده کنم؟
جواب :در صورتى که مطمئن باشید در منزل شما کسى از آن سوء استفاده نمى کند مانعى ندارد.
۵- استفاده کودکان از ماهواره
سئوال: آیا استفاده کودکان از برنامه هاى ماهواره اى مجوّز تهیّه و نصب آنتن و استفاده از آن مى باشد؟
جواب :فرقى در میان کودکان و بزرگسالان نیست و خطر آن براى هر دو مسلّم است.
۶- خرید و فروش و نصب آنتن ماهواره
سئوال: خرید و نصب آنتن هاى ماهواره اى در منازل چه حکمى دارد؟
جواب :آوردن این گونه وسایل در منازل که غالباً موجب فساد است جایز نیست و خرید و فروش آن حرام است.
۷- ضایعات آهن تولید ماهواره
سئوال: آیا خریدن ضایعات آهنی کسانی که آنتن ماهواره تولید می کنند کمک به آنها محسوب شده و حرام است یا خیر.
جواب :خریدن اینگونه آهن آلات مانعی ندارد.
۸- ماهواره استانی
سئوال: لطفاً بفرمایید که خرید ماهواره برای مصرف ماهواره استانی که تنها شبکه های استان های ایران و شبکه های ایرانی را می گیرد چه حکمی دارد؟
جواب :استفاده از ماهواره به منظور دریافت شبکه های استانی در صورتی جایز است که تنها قابلیت دریافت شبکه های استانی را داشته باشد و دریافت شبکه های خارجی با آن امکان پذیر نباشد .
۹- نابود کردن فیلم ها و وسائل فساد
سئوال: یکى از امورى که در عصر و زمان ما بیداد مى کند، و جوانان ما را به کام نیستى مى کشاند، مسأله فساد اخلاقى است، که جنبه هاى گوناگونى دارد. یکى از جنبه هاى بارز آن، گسترش فیلم ها و نوارهاى ویدیویى و کاست است که سهم بسزایى در از بین بردن فرهنگ جامعه، و به انحراف کشاندن جوانان، ایفا مى کند، و متأسّفانه دستگاههاى انتظامى و قضایى در این زمینه ضعیف عمل مى نمایند. آیا مى توان این گونه وسایل را به دلیل این که فرهنگ اسلامى ما را از بین مى برد، نابود کرد؟ آیا مى توان وسایلى مثل آنتن ماهواره و مانند آن، که همان تأثیر، و شایدشدیدتر از آن را دارد، نابود کرد؟
جواب :البتّه وسایل فساد را مى توان نابود کرد، و سبب ضمان نمى شود. ولى افراد مجاز نیستند خودسرانه این کار را انجام دهند; چون سبب هرج و مرج مى شود. بلکه باید طبق برنامه و ضوابط، و زیر نظر حاکم شرع و مسؤولین ذى ربط، انجام شود.

‌قانون ممنوعیت بکارگیری تجهیزات دریافت از ماهواره
۲۳ / ۱۱ / ۱۳۷۳
‌قانون ممنوعیت بکارگیری تجهیزات دریافت از ماهواره
‌ماده ۱ – به موجب این قانون ورود، توزیع و استفاده از تجهیزات دریافت از ماهواره جز در مواردی که قانون تعیین کرده است ممنوع می‌باشد.
‌ماده ۲ – وزارت کشور موظف است با استفاده از نیروهای انتظامی و یا نیروی مقاومت بسیج در اسرع وقت نسبت به جمع‌آوری تجهیزات دریافت‌از ماهواره اقدام نماید.
‌تبصره – مهلت جمع‌آوری تجهیزات موجود دریافت از ماهواره از تاریخ تصویب این قانون یک ماه می‌باشد. بعد از انقضای مهلت مذکور‌استفاده‌کنندگان به مجازات‌های تصریح شده در این قانون محکوم خواهند شد.
‌ماده ۳ – وزارت کشور موظف است با هماهنگی وزارت اطلاعات با وسایل ممکن نسبت به جلوگیری از ورود و توزیع تجهیزاتی که صرفاً برای‌دریافت از ماهواره مورد استفاده قرار می‌گیرد اقدام نماید و ضمن توقیف وسایل فوق عاملین آن را با وسائل توقیفی به مراجع صالحه قضائی معرفی‌نماید. نحوه هماهنگی در آیین‌نامه اجرایی مشخص خواهد شد.
‌تبصره – کلیه کالاهای ضبط و مصادره شده موضوع این قانون جهت توسعه پوشش رادیو و تلویزیونی کشور در اختیار سازمان صدا و سیمای‌جمهوری اسلامی ایران قرار می‌گیرد.
‌ماده ۴ – کلیه دستگاه‌های فرهنگی کشور موظفند اثرات مخرب استفاده از برنامه‌های منحرف‌کننده را در جامعه تبیین نمایند.
‌ماده ۵ – سازمان صدا و سیما و وزارت فرهنگ و ارشاد اسلامی (‌مؤسسه رسانه‌های تصویری) می‌توانند نسبت به ضبط و پخش آن دسته از‌برنامه‌های ماهواره که مغایر با ارزش‌های و مبانی فرهنگ اسلامی و ملی نباشد اقدام نمایند.
‌ماده ۶ – دستگاه‌های صدا و سیما، پست و تلگراف و تلفن و سازمان‌های وابسته از شمول این قانون مستثنی می‌باشند.
‌تبصره – صدا و سیمای جمهوری اسلامی ایران به منظور واردات فرستنده‌ها، تجهیزات تولید و پخش و لوازم یدکی متعلق به آنها مواد اولیه تولید‌فیلم و سریال از اخذ مجوز ورود و گواهی عدم ساخت وزارتخانه‌ها و سازمان‌های دولتی نظیر وزارتخانه‌های پست و تلگراف و تلفن، صنایع و‌بازرگانی و گواهی سازمان انرژی اتمی و ثبت سفارش وزارت بازرگانی معاف می‌باشد.
‌ماده ۷ – دستگاه‌ها و سازمان‌هایی که برای انجام وظایف قانونی خویش لازم است از تجهیزات دریافت از ماهواره استفاده نمایند باید مجوز لازم را‌از وزارت فرهنگ و ارشاد اسلامی با هماهنگی وزارتخانه‌های اطلاعات و پست و تلگراف و تلفن کسب نمایند.
‌ماده ۸ – واردکنندگان، تولیدکنندگان و توزیع‌کنندگان تجهیزات دریافت از ماهواره علاوه بر ضبط و مصادره اموال مکشوفه توسط دادگاه‌ها به‌مجازات ده تا یکصد میلیون ریال محکوم می‌گردند.
‌ماده ۹ – استفاده‌کنندگان از تجهیزات دریافت از ماهواره علاوه بر ضبط و مصادره اموال مکشوفه به مجازات نقدی از یک میلیون تا سه میلیون ریال‌محکوم می‌گردند.
‌الف – حمل ، نگهداری، نصب و تعمیر تجهیزات دریافت از ماهواره ممنوع و مرتکبین به مجازات نقدی از یک تا پنج میلیون ریال محکوم‌می‌گردند.
ب – وجوه دریافتی بابت مجازات مواد ۸ و ۹ این قانون به خزانه واریز و صد درصد (۱۰۰%) آن جهت تأمین هزینه‌های اجرای این قانون و مقابله‌با تهاجم فرهنگی در اختیار وزارتخانه‌های کشور و فرهنگ و ارشاد اسلامی و سازمان صدا و سیمای جمهوری اسلامی ایران قرار داده می‌شود تا در‌حدود اعتبارات مصوب بودجه سالانه کل کشور به مصرف برسد.
‌ماده ۱۰ – وزارت فرهنگ و ارشاد اسلامی با همکاری وزارت پست و تلگراف و تلفن و سازمان‌های ذیربط موظفند با استفاده از اهرم‌های حقوقی و‌بین‌المللی در جهت حراست از مرزهای فرهنگی کشور و حفظ کیان خانواده علیه برنامه‌های مخرب و مبتذل ماهواره اقدام لازم را انجام دهند.
‌تبصره – نشر آگهی‌های تبلیغاتی از طرق مختلف توسط مطبوعات، صدا و سیما یا تبلیغات شهری که متضمن جواز استفاده از برنامه‌های ماهواره‌می‌باشد ممنوع است.
‌ماده ۱۱ – دولت موظف است ظرف مدت یک ماه از تاریخ تصویب این قانون آیین‌نامه اجرایی آن را تهیه و تصویب نماید.
‌قانون فوق مشتمل بر یازده ماده و چهار تبصره در جلسه روز یکشنبه بیست و سوم بهمن ماه یک هزار و سیصد و هفتاد و سه مجلس شورای اسلامی‌تصویب و در تاریخ ۱۳۷۳.۱۱.۲۶ به تأیید شورای نگهبان رسیده است.
‌رئیس مجلس شورای اسلامی – علی‌اکبر ناطق نوری

جمع آوری و تنظیم : قدرت اکبرنیا