تدریس ۱۲رشته بی ارتباط با علوم اسلامی در دانشگاه های کشور / علم داریم ولی در فن آوری پیشرفت نکرده ایم

۲۹ شهریورماه سال‌جاری بود که امام خامنه‌ای رهبر معظم انقلاب اسلامی در اجرای بند یک اصل ۱۱۰ قانون اساسی سیاست‌های کلی علم و فناوری را ابلاغ کردند که پس از مشورت با مجمع تشخیص مصلحت نظام تعیین ‌شده است.

با گذشت یک هفته از ابلاغ این سیاست‌ها و به ابتکار مجتمع رسانه‌ای کویر، نخستین میزگرد بررسی سیاست‌های کلی علم و فناوری ابلاغی از سوی مقام معظم رهبری امشب با حضور چند تن از رئوسا و اعضای هیئت علمی دانشگاه‌ها و مراکز آموزشی عالی استان کرمان برگزار شد. همچنین در این میزگرد تخصصی جمعی از اصحاب رسانه و پژوهشگران حضور داشتند.

در آغاز این نشست مرتضی کارآموزیان عضو شورای سردبیری ” بوتیا ” و عضو شورای سیاستگذاری مجتمع رسانه ای کویر در سخنانی ضمن تشکر از حضور مدعوین به اهمیت نقش رسانه ها در اجرائی شدن سیاست های ابلاغی از سوی امام خامنه ای، پرداخت.

وی با بیان اینکه رسانه های کرمان در پیگیری اجرائی شدن این سیاست ها پیش قدم خواهند بود، افزود: به دلیل تخصصی بودن این جلسه از سیاوش مسلمی دانشجوی دکتری علوم سیاسی درخواست کردیم تا مدیریت این نشست را برعهده بگیرند.

در ادامه این جلسه اعضای هیئت علمی دانشگاه های استان کرمان به بیان دیدگاه های خود پرداختند.

مسلمی: از اساتید حاضر در جلسه می‌خواهم که خودشان را بیشتر معرفی کنند و درباره کلیت سیاست‌های کلی علم و فناوری ابلاغی از سوی مقام معظم رهبری صحبت بفرمایند.

 عیسی مرادی عضو هیئت علمی دانشگاه و مدیرمسئول نشریه تخصصی جنگ نرم: درباره اجرائی شدن این سیاست ها باید دو نکته را مدنظر قرار دهیم. اول آنکه باید بررسی کنیم که ورودی و خروجی دانشگاه ها به چه صورتی است. به طور مثال آیا وضعیت معیشتی دانشجو قبل و بعد از دانشگاه تغییر کرده است؟ که قطعا بدتر شده است و این یک ایراد برای دانشگاه ها است.

دوم اینکه باید به دنبال پیشرفت باشیم. ما در علم خوب کار کردیم ولی متاسفانه در فن آوری عقب هستیم. یعنی دانشگاه ها در کاربردی کردن علوم مشکل دارند.

عباسعلی رستمی‌نسب رئیس دانشکده علوم انسانی دانشگاه شهید باهنر کرمان: اگر بخواهیم جامعه موفقی داشته باشیم باید بدانیم بر اساس چه شناخت، معرفت، جهان‌بینی و تفکری باید برنامه‌ریزی کنیم .

اگر بخواهیم  کشور و جامعه موفقی داشته باشیم باید تمامی منابع مبتنی بر دیدگاه های ایرانی اسلامی باشد.

وزارت علوم و تحقیقات نقش بسیار زیادی بعد از آموزش و پرورش در موفقیت کشور و حرکت به سوی علم و فن آوری دارند و اگر سیاست‌های کلی علم و فناوری ابلاغی از سوی مقام معظم رهبری به کار گرفته شود، می‌تواند ما را به جامعه مطلوب خود برساند.

حمدالله منظری‌توکلی رئیس پژوهشکده نخبگان کرمان و ریاست سابق دانشگاه آزاد اسلامی کرمان: با توجه به اینکه علم در نظام و مکتب اسلام از جایگاه والایی برخوردار است و دربسیاری از روایات آمده است که علم اقتدار است.

در آیات قرآن نیز به اهمیت علم پرداخته شده است و تاکید شده است انسان ها شما به واسطه علم می توانند به سر مقصود مطلوب برسند.

پیامبر اکرم فرمودند سه چیز بر امت واجب است ؛ اول شناخت علم ، دوم انتقال علم ، سوم کاربرد علم و همچنین فرمودند سه چیز آفت علم است اینکه علم را به کسی بدهی که طالب آن نباشد ؛ این که شخص به خوبی علم را فرا نگرفته باشد و علم را به کسی دهی که آن را به کار نبندد.

سیاست‌های کلی علم و فناوری توسط رهبر معظم انقلاب اسلامی ابلاغ شده است و این سیاست‌های کلی ابلاغی به‌ شکل کلی و دارای ویژگی‌هایی هستند، لذا برای مسائل کلی باید راه‌حل کاربردی و اجرایی ارائه شود تا عقیم نماند.

در بحث سیاست های کلی علم و فناوری چند نکته را باید مد نظر داشت اول اینکه این سیاست ها اجرا شوند و دوم اینکه سیاست ها از سوی عالی ترین مرجع نظام ابلاغ شده اند که با ارزش بودن این بحث را نشان می دهد.

سوم اینکه این موارد پایه نقشه جامع علمی کشور هستند و چهارم اینکه این سیاست‌ها در واقع در راستای سند چشم‌انداز ۲۰ ساله هستند و همه جوانب نظام را در برگرفته‌اند.

کمال جوانمرد نماینده دانشگاه ها در کمیسیون عالی مجلس شورای اسلامی و رئیس دانشگاه آزاد اسلامی بردسیر: در سیاست‌های کلی علم و فناوری ابلاغی از سوی مقام معظم رهبری از ادبیاتی استفاده شده که شاید در هیچ سند بالادستی علم و فناوری تاکنون خبری از آن نبوده است، این سیاست‌ها می‌تواند یک منشور در کنار اسناد بالادستی دیگر برای ما باشد.

اگر این سیاست ها به خوبی تفسیر شوند بسیار کار آمد خواهند بود و دولت نیز باید تلاش خود رابرای تحقق سند ۱۴۰۴ انجام دهد تا ایران  قدرت اول در منطقه شود .

البته در سیاست‌های ابلاغی بر اراده و عزم ملی تاکید شده است، یعنی توده مردم باید به میدان عمل بیایند.

نکته دیگر این است که ما با علوم انسانی مشکلی نداریم ولیعلوم انسانی غربی شده برای ما مشکل ساز است.

روح این سند ناظر بر این است که بحث پژوهش را در توسعه جدی بگیریم و پژوهش را به عنوان شالوده کارها قرار دهیم.

در ۱۰ ساله گذشته  پیشرفت های خوبی وجود داشته است و  با توجه به سرعت این حرکت می توانیم جز اولین ها باشیم.

محمد داستان‌پور رئیس مرکز عالی کرمان و نماینده موسسات غیردولتی منطقه هفت کشور: هر کاری نیاز به فراهم کردن بستر دارد ؛ دانشگاه های ما بعد از انقلاب در قسمت علم خوب کار کرده اند اما در قسمت فناوری و علم کاربردی خیلی عقب هستیم و  تا زمانی که ارتباط دانشگاه ها با علم و صنعت کامل نشود نمی توان در این قسمت پیشرفت کرد.

 باید رساله دانشگاه‌ها را به‌ سمتی سوق دهیم که مشکلی از مشکلات مملکت را رفع کنند یا به علم و فناوری تبدیل شود.

علیرضا محدثی معاون آموزشی و پژوهشی دانشگاه پیام نور استان کرمان: این جلسه باید تلنگری باشد تا کمیسیون‌های تخصصی سیاست‌های کلی علم و فناوری ابلاغی از سوی مقام معظم رهبری تشکیل شود تا این سیاست‌های کلی تحقق یابد.

جامعیت، مهمترین ویژگی سیاست‌های کلی علم و فناوری ابلاغی از سوی مقام معظم رهبری است. گاهی اوقات علم کاربردی را می‌چسبیم و توسعه دانش‌بنیادی را رها می‌کنیم و یا برعکس.

مسلمی: یکی از وظایف مقام معظم رهبری ابلاغ سیاست‌های کلی است که به‌نظر می‌رسد این سیاست‌ها تضمین‌کننده توسعه همه‌جانبه کشور باشد، رهبر معظم انقلاب اسلامی طی چند سال اخیر در ۹ مورد سیاست‌های کلی را بیان فرموده‌اند. در سیاست‌های ابلاغی بعضا چالش‌ها و مواردی را در سطح جامعه و به ویژه دانشگاه‌ها داشته‌ایم، مقام معظم رهبری در مورد علم بومی تاکید کردند اما منابع و خوراک علوم انسانی ما از منابع غربی است. آیا اقتضائات منابع غربی می‌تواند تامین‌کننده نیاز واقعی کشور ما بر اساس الگوی اسلامی باشد؟

رستمی‌نسب: پاسخ این سوال از نظر من «نه» است، این علوم نه تنها مشکل ما را رفع نمی‌کنند بلکه ما از باورهای دینی و ایرانی دور می‌کنند، همان طور که این اتفاق تاکنون افتاده است.

اگر بخواهیم، کشور را به پیشرفت برسانیم تمام منابعی که تهیه می‌کنیم و به دانش‌آموز و دانشجو ارائه می‌دهیم باید مبتنی بر جهان‌بینی، اعتقادات و باورهای اسلامی و ایرانی ما باشد.

اقتصاد ما اسلامی نیست علوم تربیتی ما اسلامی نیست ؛ دانش ما در دانشگاه های مدیریت نمی شود تا کنون در وزارت علوم هیچ بازخوردی در زمینه اسلامی  دیده نشده است.

متاسفانه این مبنا که پژوهش کار پژوهشگر نیست در حال شکل گیری است و اینکه در مقابل دانشگاه تهران پایان نامه به فروش می رسد ؛ نشان دهنده ی این است که وزارت علوم تسلطی روی پژوهش ندارد و وجود نخبه های بیکار نشانه این است که مدیریتی بر روی نخبه هایمان نداریم  .

علم غربی در مسائل انسانی نمی تواند کاری برای ما انجام دهد ؛ متاسفانه علوم انسانی موجود در کشور ما بیشتر به صورت ترجمه است و کمتر از خود ماست.

۱۲ رشته علوم انسانی در رابطه با غربی ها در کشور ما تدریس میشود که با این علوم نمی توان سبک اسلامی ایرانی را در سند نوین اسلامی عوض کنیم.

علم همیشه باید جانب دار باشد ؛ علم برای خود علم نیست ، بلکه ضمینه ی تعالی  و قرب الی الله است .

علوم دانشگاهی  ایدئولوژیک سینماهای هالیوود علم را به همه دنیا تدریس می کند و مهمترین بحث علوم انسانی زیر بنای فرهنگ و شالوده دیگر علوم هر جامعه ای است ؛ که اگر متحول نشود تجرد است نه متمدن که غربی ها آن را متجرد کرده اند نه متمدن که ابزار وارد می شود .

ما مخالف فیس بوک واینترنت نیستیم بلکه باید  در آن بسته فرهنگی ایجاد کنیم و راه استفاده از آنان را نیز به خوبی آموزش دهیم.

جوانمرد: من هم با رستمی‌نسب هم‌داستان می‌شوم، علم غربی نمی‌تواند برای ما به‌ویژه در علوم انسانی کاری بکند، باید با جرأت بگوییم آنچه در علوم انسانی داریم، بیشتر ترجمان است و ما مباحث را از دیگران می‌گیریم.

آیا ما که داعیه ایرانی ـ اسلامی داریم، باید دلخوش کنیم به این علمی که موجود است و یا اینکه رنسانس علمی در کشور به‌وجود آید؟ سبک زندگی اسلامی ـ ایرانی را که شعار می‌دهیم با این دانشگاه‌ها و علوم به منصه ‌ظهور نمی‌رسد.

معتقدم علم همیشه جانبدار بوده است، امروز علم برای تعالی انسان، قرب الی‌الله و پیشرفت جامعه است و مارکسیستی و… بحث نمی‌کنیم که علم فقط برای علم است. اگر به دنبال تمدن اسلامی هستیم باید علوم انسانی ما قوی شود، ما مخالف تکنولوژی اینترنت، فیس‌بوک و… نیستیم، اما پیوست فرهنگی آن هم باید بیاید.

منظری‌توکلی: اگر سیاست‌های کلی علم و فناوری ابلاغی از سوی مقام معظم رهبری را ملاحظه کنید، این امر در آن نهفته است که علوم ما اسلامی نبوده که این سیاست‌ها ابلاغ شده است.

۳۴ سیاست ابلاغ شده که در ۶ فصل تنظیم شده است، فصل اول سیاست‌های ابلاغی جهاد علمی است که جای آن در نظام آموزشی ما خالی بوده است.

فصل دوم، ایجاد تحول در ساختار و عملکرد دانشگاه‌هاست، ساختار نظام آموزشی ما آن ساختار واقعی نیست و عملکرد آن هم اسلامی نیست.

فصل سوم، توجه به مبانی اسلامی و یا به عبارتی اسلامی شدن دانشگاه است که به نظر می‌رسد جای آن خیلی خالی است.

فصل چهارم، جاری شدن گفتمان تفکر و بینش علمی در کشور است که باید علم و گفتمان علمی را به‌ عنوان یک ضرورت بپذیرد تا سیاست‌ها اجرایی شود و ما نشخوارکننده علم غربی نباشیم.

فصل پنجم، تعامل علم و فناوری با سایر بخش‌هاست که باید این تعامل وجود داشته باشد، اما تحصیلکرده‌های به‌روز را نداریم.

مسلمی: بحث ارتباط موثر بین صنعت و دانشگاه در سیاست‌های کلی علم و فناوری ابلاغی از سوی مقام معظم رهبری به کرات دیده شده و ایشان بر این موضوع تاکید داشته‌اند، در دانشگاه‌های ما ارتباط با صنعت چگونه است؟

داستان‌پور: ارتباط دانشگاه و صنعت مهم بوده و حتی اگر از خارج هم الگو می‌گرفتیم، خوب بود. در خارج از ایران بودجه زیادی برای پژوهش در نظر می‌گیرند و در ایران هم قانون برای اختصاص بودجه‌های پژوهشی هست اما اجرا نمی‌شود.

پژوهش در کشور ما و به‌ویژه در کرمان غریب واقع شده است و ادارات ما هر زمان پول کم می‌آورند از بودجه پژوهش برمی‌دارند.

صنعت، ما را قبول ندارد و ما هم به صنعت رو نشان نمی‌دهیم، گروه‌هایی با حضور فعالان حوزه صنعت و معدن و دانشگاهیان تشکیل شود و این تعامل باید دوطرفه باشد.

جوانمرد: معتقدم در ایران شاید کمترین ارتباط بین دانشگاه و صنعت بوده است.

دفتر گسترش وزارت علوم و مرکز آزمون می‌توانند، ارتباط بین دانشگاه و صنعت را به‌هم نزدیک کنند و اولویت‌های مملکت را بسنجند.

محدثی: برای سنجش اولویت‌های مملکت باید ارتباط بین صنعت و دانشگاه باشد تا بتوانند تحلیل خوبی را در این زمینه انجام دهند.

مسلمی: مقام معظم رهبری در سیاست‌های کلی علم و فناوری تاکید کرده‌اند، رشته‌های تحصیلی باید مرتبط با نیاز کشور باشد، رشته‌هایی که در دانشگاه‌های کرمان داریم تا چه میزان بر اساس نیاز استان کرمان است؟

رستمی‌نسب: رشته‌هایی که برای دانشگاه‌ها می‌گیریم مبتنی بر نیازهای کرمان نیست و نهادی در دانشگاه وجود ندارد که ببینیم چه تعداد دانشجو در چه رشته‌ای می‌خواهیم. بسیاری از دانشجویان در یک رشته تحصیلی درس خوانده‌اند اما در رشته تحصیلی دیگری ادامه تحصیل می‌دهند.

مسلمی: مقام معظم رهبری در سیاست‌های کلی علم و فناوری بر تهیه بانک اطلاعاتی تاکید داشته‌اند، در حالی که بانک اطلاعاتی منسجم، هوشمندانه و بسیار دقیق نداریم. وضعیت بانک اطلاعاتی در دانشگاه‌های کرمان چگونه است؟

رستمی‌نسب: بانک اطلاعاتی پژوهش در دانشگاه باهنر کرمان در حال ایجاد است و پژوهش‌ها در سطح کلان هم ثبت می‌شود، اما برای ایجاد بانک اطلاعاتی باید مطالعه و بررسی شود تا کار پژوهشی تکرار نشود، زیرا بسیاری از پژوهش‌ها کپی‌برداری شده‌اند.

منظری‌توکلی: مبنای هر نوع برنامه‌ریزی داشتن بانک اطلاعاتی است که باید ویژگی‌هایی داشته باشد در هر جایی بانک اطلاعاتی دارند، اما باید منظم و سازمان یافته باشد در حالی که جسته و گریخته است و موازی‌کاری زیادی صورت می‌گیرد، بانک اطلاعاتی باید جامع بوده و همه نوع اطلاعاتی در آن وجود داشته باشد.

اگر بانک اطلاعاتی با این ویژگی‌ها باشد، مبنایی برای تحقق سیاست‌های کلی علم و فناوری ابلاغی از سوی مقام معظم رهبری می‌شود.

داستان‌پور: بانک اطلاعاتی وجود دارد، اما نکته مهم این است که مسئولان اجرایی ما چقدر به آن نیاز دارند.

محدثی: پایگاه اطلاعاتی قوی و منسجمی در ایران نداریم، زیرا اگر داشتیم بر ایجاد آن تاکید نمی‌شد. ما فقط یک آیین‌نامه‌ گذاشته‌ایم و کاری انجام می‌دهیم.

در پایان مقرر شد هر دو هفته یک بار این جلسه در دانشگاه های مختلف برگزار و از مسئولین نیز برای بررسی موانع و مشکلات پیش روی اجرائی شدن این سیاست ها دعوت شود.