آلومینیوم، فلز قرن ۲۱ یا بانک انرژی

آلومینیوم سومین عنصر به لحاظ فراوانی در پوسته زمین است که در طبیعت به شکل خالص یافت نشده و به شکل ترکیبات مختلف ۸ درصد قشر زمین را تشکیل می دهد.
به گزارش ” خانه خشتی “ به نقل از مهندس نیوز، آلومینیوم سومین عنصر به لحاظ فراوانی در پوسته زمین است که در طبیعت به شکل خالص یافت نشده و به شکل ترکیبات مختلف ۸ درصد قشر زمین را تشکیل می دهد.
بوکسیت(Bauxite) ماده اولیه تولید آلومینیوم است که از نظر وفور سومین ماده ایست که در قشر زمین یافت می شود. فلز آلومینیوم دارای خواص برجسته ای از جمله سبکی وزن، مقاومت در برابر خوردگی، ضریب هدایت الکتریکی مناسب، شکل پذیری مناسب و خواص مکانیکی منحصر به فرد است.
آلومینیوم به عنوان یک فلز غیر آهنی دارای کاربرد بسیار گسترده ای است وکاربردی‌ترین فلز بعد از‌آهن است و تقریبا در همه بخش‌های صنعت دارای اهمیت است. میزان مصرف آن به تنهایى از مجموع فلزات غیرآهنى دیگر بیشتر است.آلومینیوم در صنایع بسته بندی، حمل و نقل، صنایع ساختمانی، ماشین آلات و تجهیزات، صنایع برق رسانی و مقاوم سازی کاربرد وسیعی دارد. از آنجاییکه این فلز به سادگی قابلیت ریخته گری، فرم پذیری و ماشین کاری را دارد از آلیاژهای آن در صنایع هواپیما سازی، الکترونیک و اتومبیل سازی نیز استفاده می شود.
میزان تولید آلومینیوم جهان در سال ۲۰۱۱رقمی معادل ۵/۱۴۳ میلیون تن بوده است که چین در رتبه اول این فهرست و ایران در رتبه بیست و دوم قرار دارند .
سال گذشته کل تولید شمش آلومینیوم کشور در سه شرکت تولیدکننده با رشد ۸.۲درصدی به بیش از ۳۲۸هزار تن رسید. تولید شمش آلومینیوم کشور در کشور طی سال ۱۳۸۹به ۳۰۳هزار تن رسیده بود. در بین سه شرکت بزرگ تولیدکننده شمش این فلز، شرکت آلومینیوم ایران (ایرالکو) با تولید بیش از ۱۵۴هزار تن در رتبه اول و پس از آن شرکت آلومینیوم المهدی با تولید افزون بر ۱۰۶هزار تن در جایگاه دوم قرار گرفت و پس از آن شرکت هرمزآل قرار دارد.
این در حالی است که رشد تولید آلومینیوم کشور در سال گذشته به ۵/۸ درصد رسید، در صورتی که رشد تولید آلومینیوم جهانی حدود ۷ درصد بود.
ارزش صادرات آلومینیوم کار نشده (شمش) در سال ۱۳۹۰با افزایش ۱۵.۲درصدی به بیش از ۱۶۶هزار و ۶۷۳تن به ارزش بیش از ۳۵۸میلیون دلار رسید. این میزان صادرات از نظر ارزش و وزن به ترتیب ۱۵.۲و۹.۴درصد نسبت به سال ۱۳۸۹افزایش داشته است .
در سال ۱۳۹۰ایران شمش آلومینیوم خود را به کشور‌‌های پاکستان، چین، افغانستان، امارات، تایوان، ترکیه، کره‌جنوبی، سنگاپور، عراق، مالزی، هند و ویتنام صادر کرده است.
همچنین سال گذشته بیش از ۲۲/۵میلیون دلار آلیاژهای آلومینیوم به صورت کار نشده از کشور صادر شده است.
صنعت آلومینیوم ایران در زمینه صادرات جزو موفق‌ترین صنایع محسوب شده، به‌طوری که در سال گذشته آلومینیوم کار نشده (شمش) بیستمین کالای صادراتی عمده کشور بود. آلومینیوم سال گذشته پس از سنگ‌آهن، سیمان و مس از نظر حجم صادرات در بین محصولات صنایع معدنی کشور رده‌ چهارم را به خود اختصاص داده است.
همچنین براساس آمار گمرک ایران سال قبل ۹۹میلیون دلار شمش آلومینیوم و ۶۰میلیون دلار آلیاژهای آلومینیوم وارد کشور شده است.
طبق هدفگذاری که وزارت صنعت، معدن و تجارت انجام داده است تا سال ۱۴۰۴میزان تولید آلومینیوم کشور به حدود ۱.۵میلیون تن خواهد رسید،در حال حاضر از هدفگذاری تولید ۱.۵میلیون تنی آلومینیوم تا سال ۱۴۰۴بالغ بر ۸۰۰هزار تن تعیین تکلیف شده و برای ۹۰۰هزار تن تولید باقیمانده نیز سازمان توسعه و نوسازی معادن و صنایع معدنی ایران (ایمیدرو) در حال مذاکره برای سرمایه‌گذاری است. در همین راستا مکان‌یابی طرح‌های جدید آلومینیوم مشخص شده و قرار است در مسجد سلیمان به ظرفیت ۳۵۰هزار تن،در منطقه ویژه لامرد به ظرفیت ۳۵۰هزار تن و طرح توسعه خط ۳آلومینیوم المهدی پروژه‌های افزایش ظرفیت تولید آلومینیوم اجرا شوندهمچنین طبق مفاد برنامه‌های چهارم و پنجم توسعه، ظرفیت تولید آلومینیوم کشور باید به حداقل یک میلیون تن افزایش می‌یافت، ولی تاکنون تنها کمتر از یک‌سوم اهداف برنامه محقق شده است.
با این میزان تولید پیش بینی شده است رتبه ایران تا پایان برنامه پنجم توسعه از مرتبه ۲۲ فعلی به رتبه ۱۴ ارتقا یاید .
در حال حاضر حتی در صورت تحقق برنامه تولید یک میلیون تنی آلومینیوم نیز باز هم از کشورهای همسایه عقب هستیم، زیرا هر یک از این کشورها هم‌اکنون بیش از یک میلیون تن آلومینیوم در سال تولید می‌کنند.
بسیاری از کشورهای حاشیه خلیج‌فارس منابع زیرزمینی انرژی را به آلومینیوم تبدیل کرده و این محصول را صادر می‌کنند، و در واقع تولید آلومینیوم با استفاده از سوخت گاز بهترین راه تبدیل منابع انرژی زیرزمینی به منابع جامد انرژی با ارزش افزوده بسیار بالاست.اگر به‌جای خام‌فروشی گاز، آن‌ را به مصرف کارخانه‌های تولیدکننده شمش رسانده و آلومینیوم تولید شود، ارزش افزوده به‌دست آمده برای کشور دو برابر ارزش افزوده حاصل از خام‌فروشی گاز خواهد بود.
با توجه به این که آلومینیوم فلزی راهبردی با کاربردهای فراوان است ، در حال جایگزینی با فولاد و فلزات سنگین است. بر این اساس افزایش تولید آن در جهان و حتی کشور ما می‌تواند باعث توسعه صنایع زیردستی آلومینیوم شود و این امر باعث رونق فضای کسب و کار این صنعت خواهد شد. در حال حاضر نیز ۲درصد از جمعیت کشور در صنعت آلومینیوم شاغل هستند.
کاهش قیمت جهانی آلومینیوم، نبود تعرفه واردات برای شمش آلومینیوم و ورود بی‌رویه آن به کشور از مشکلات این صنعت به شمار می‌رود. همچنین کاهش تقاضای شمش داخلی و کاهش قیمت فروش محصولات از دیگر مشکلات است. حذف یارانه‌های انرژی از صنایعی مانند آلومینیوم نیز که جزو صنایع انرژی‌بر است از مهم‌ترین چالش‌های پیش روی این صنعت به شمار می‌رود.
در تولید آلومینیوم انرژی برق به عنوان اصلی‌ترین انرژی این صنعت مطرح است که حدود ۱۵ تا ۲۰ درصد بهای تمام‌شده آلومینیوم را به خود اختصاص داده است و تنها ۱۱ درصد هزینه کل تولید یک تن آلومینیوم به دستمزد و نگهداری و تعمیرات لوازم یدکی اختصاص دارد. با آزادسازی قیمت‌ها، هزینه تمام‌شده تولید آلومینیوم افزایش خواهد یافت.
منبع : پژوهشکده صنعت، معدن و تکنولوژی